Türk dünyasının çağdaş usta kalemlerinden, Kırgız edebiyatçı Cengiz Aytmatov, Avrasya Yazarlar Birliği, Türkevi Topluluğu, Hollanda-Kırgızistan İş Konseyi, Hollanda Uygur Vakfı, Hollanda Nohay Vakfı işbirliğiyle düzenlenen özel programda anılacak.
Hollanda?da yaşayan Uygur, Kırgız, Özbek, Nogay, Türkmen sivil toplum kuruluşların da yer aldığı Avrasya Sivil Toplum Forumu, her yıl 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü münasebetiyle programlar düzenliyor. Avrasya Buluşmaları adı altında organize edilen programlarda geçen yıl ?Balkanlarda İnsan Hakları? konusu ele alınmıştı. Daha önceki yıllarda ise, Dünya Uygur Liderinin de misafir olarak katıldığı ?'Rabia Kadir; Sürgünde 10. Yıl' Anma Programı yapılmıştı. Avrasya Buluşmaları?nda İkinci Dünya Savaşı?nda Almanya tarafından Rus askerleri olarak Hollanda?nın Amersfoort kentine getirilen ?Özbekler?in korkunç serüveni?de ele alınmıştı.
Organizasyondan yapılan açıklamaya göre; Hasan Kalyoncu Üniversitesi Rektörü Sn. Prof. Dr. Edibe Sözen?in, 13 Ekim 2018 tarihinde Twitter hesabından yayınladığı ?Cengiz Aytmatov, W. Shakespeare ve Tolystoy?dan sonra Dünya?da en çok okunan üçüncü yazar; eserleri 157 dile çevrilmiş ve 2018 Yılı, Aytmatov Yılı olmasına rağmen, bir boşluk var değil mi?? mesajından ilham alınarak ?Doğumunun 90. Yılında Cengiz Aytmatov Anma Programı? düzenlendi.
12 Aralık, Çarşamba akşamı gerçekleşecek program, Aytmatov'un hayatına odaklanan belgesel gösterimiyle başlayacak. Programda Türkevi Topluluğu Başkanı Veyis Güngör ve Hollanda-Kırgızistan İş Konseyi Başkanı Jarkyna Kosheva günün anlamına dair konuşmalar yapacaklar. Aytmatov?un erserlerinden kısa bölümlerin okunacağı programda Türkistan müziğinden örnekler sunulacak. Katılımcılara Türkistan Pilavı da ikram edilecek.
Programa katılmak isteyenler info@turkevi.nl adresine başvurabilirler.
CENGİZ AYTMATOV KİMDİR?
Eserleri 157 dile çevrilen Cengiz Aytmatov, dünyada olduğu kadar ülkemizde büyük ilgi görmüş, eserleri ile son yüzyılın en büyük yazarlarından biri kabul edilmiştir.
Okurun hissiyatına dokunmak isteyen; insanın çok derinlere gömdüğü ve çoğu zaman varlığını unuttuğu hislerine bir ok atan, bir anlamda o sönmeye yüz tutmuş hisleri açığa çıkaran usta kalem, Stalin dönemindeki işkenceleri de büyük bir ustalıkla işlemiştir.
Başrollerini Kadir İnanır ve Türkan Şoray'ın oynadığı Selvi Boylum Al Yazmalım isimli filmin ilham kaynağı da yine Cengiz Aytmatov'un aynı ismi taşıyan kitabıdır.
Aytmatov'un babası Stalin döneminde 1937 yılında kurşuna dizilen binlerce insandan biridir. Buna rağmen eserlerinde hayatını sovyetlere adamış bir adamın ağzından konuşur ve iyisiyle kötüsüyle bir anlatımı benimser.
' Duygu bir şarkıdan başka bir şey değilse, şarkı söylemek niçin ayıp olsun?' (Gün Olur Asra Bedel)
Gün olur asra bedel ve onun sonradan yayınlanan bir yan hikayesi olan 'Cengiz Han'a Küsen Bulut' kitaplarında Sovyet dönemi baskılarını anlatırken, 'Cemile', 'Selvi Boylum Al Yazmalım' eserlerinde aşkı, 'Beyaz Gemi' ve 'Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek' kitaplarında ise çocukluğun tadını anlatır. Aytmatov hepsinin yanında hemen her kitabında güçlü kadınları anlatır. Güçlü kadın tablosu en belirgin 'Toprak Ana' kitabındaki 'Tolunay' karakteri ile ortaya çıkmıştır.
'Asıl mesele de bu işte. Zaman ne kadar geçerse geçsin, bazı konularda hiçbir şeyi değiştirmez. Elinden malını mülkünü, varını yoğunu alsalar, bundan ölmezsin. Bunları yine edinebilirsin. Ama senin onurunu kırar, ruhunu öldürürlerse, işte buna çare yoktur...'
'Türkiye Türkçesine hayranlığı'
Aytmatov'un 'Kırmızı Eşarp' adlı romanı sinemaya uyarlanmış ve ortaya Selvi Boylum Al Yazmalım gibi bir şaheser çıkmıştır. Aytmatov, bu filmi o kadar çok sevmiştir ki kapısına defalarca gelen ingiliz, Amerikalı, Fransız yapımcıları geri çevirmiştir. Bir de Türkiye Türkçesini o kadar çok sever ki 'Eğer bir gün Türkler bir devlet altında toplanacak olursa dili Türkiye Türkçesi olmalıdır.' demiştir.
?Sevgi ne idi? Sevgi sahip çıkan, dost sıcak insan eli, insan emeğiydi. Sevgi iyilikti, sevgi emekti??
Hayatı ve eserleri
Ünlü Kırgız yazar, çevirmen, gazeteci ve politikacı, 12 Aralık 1928'de Kırgızistan'ın Talas Eyaleti 'ne bağlı Şeker Köyü'nde doğdu. Bişkek'de Veteriner Fakültesi'nden mezun oldu. Yazarlığa 1952' de başlayan Aytmatov, 1959'da Kırgız Pravdası gazetesinde muhabir oldu.
Daha sonra Povesti Gori Stepey (Dağlar ve Steplerden Masallar) adlı öykü kitabıyla büyük ün kazandı.
Bu eseri, 1963'te Lenin Ödülü'ne lâyık görüldü ve bu ödül onu aynı zamanda en genç Lenin Ödüllü yazar da yaptı.
Eserlerini, Kırgızca ve Rusça olarak kaleme alan Aytmatov, eserlerinin çoğunda tema olarak aşk, dostluk, savaş döneminin acıları ve kahramanlıkları ile Kırgız gençliğinin gelenek ve göreneklerine bağlılığını seçti.
Coğrafyasının bütün değerlerini kitaplarına yansıttı
Aytmatov, milletinin tarih boyunca kazandığı sosyal, kültürel, ahlaki, edebi, askeri yani bütün maddi ve manevi zenginliğini eserlerine yansıtmış, yaşadığı coğrafyanın insanının tarih içinde kazandığı değerleri, acılarını, kahramanlıklarını, tecrübelerini yazıya döküp ölümsüzleştirmiş, halkının içine düştüğü zor durumları eserlerinde en güzel şekilde anlatmış, onların çözümlerine dair ipuçları göstermiş, eserlerinde kendi ifadesi ile 'tipik insan'ı ortaya koymaya çalışmış bir yazardır.
Kırgız Türk Kültürünü psikolojisiyle anlattı
Hikayelerinde milletinin temel mülkü olan milli hafızaya ait efsane, destan, masal, hikaye ve türküleri ve bunların meydana geldiği şartları, ardındaki hikayeleri, insanları kullanırken, Kırgız Türk kültürünü, psikolojisiyle, duyuş ve anlayış tarzıyla, maddi manevi zenginliğiyle o kültürü bina edenlerin evlatlarına yeniden hatırlatmaya çalıştı.
Ayrıca hikayelerinde halkının değerlerini, dertlerini, varsa onun içindeki çürümeyi anlatan yazarın en önemli özelliği, özüne bağlılık, kendinden, halkından, coğrafyasından haberdar olma olarak kendini gösteriyor.
Eserleri Türkçe'nin yanı sıra 150'den fazla dile tercüme edilerek milyonlarca baskıya ulaşan Aytmatov, 1958'de Kırgız Yazarlar Birliği Prezidyumu üyeliğine, 1962'de de Kırgız Sinematografi İşçileri Birliği birinci sekreterliğine getirildi.
Cengiz Aytmatov 1966'da SSCB Yüksek Sovyet'i üyeliğine seçildikten sonra da 1967'de SSCB Yazarlar Birliği Yürütme Kurulu üyesi olan ünlü yazar, 1968'de Sovyet Devlet Edebiyat Ödülü'nü aldı.
Son yıllarda politikaya da atılan Aytmatov, Kırgızistan Meclisi'nde Talas Bölgesi Milletvekilliğinin yanı sıra Kırgızistan 'ın Benelux Devletleri büyükelçiliğini de yapmaktadır.
Uluslararası Cengiz Aytmatov Vakfı Onur Başkanlığı'nın yanı sıra 'Diyalog Avrasya' dergisinin yayın kurulu üyeliğini de yapan Aytmatov, uluslararası diyalog çalışmalarıyla da tanınmaktadır. Ünlü Kırgız Yazar Cengiz Aytmatov, böbrek yetmezliği sonucu tedavi gördüğü Almanya'nın Nünberg kentindeki hastanede 10 Haziran 2008 günü hayatını kaybetti.
Kırgızistan Devlet Başkanlığı Basın Sözcüsü Dosalı Esenaliyev, yaptığı açıklamada, Almanya'nın Nünberg kentinde tedavi gören Cengiz Aytmatov'un hayatını kaybettiğini bildirdi. Esenaliyev, yazarın ölümü ile ilgili olarak Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev'in bilgilendirildiğini söyledi. Solunum cihazına bağlı olarak yoğun bakımda tutulan yazarın sağlık durumunun 10 Haziran 2008 günü kritik durumuna geldiği ifade edilmişti. Cengiz Aytmatov Aytmatov, bir Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için gittiği Tataristan'ın başkenti Kazan'da 16 Mayıs'ta ani böbrek rahatsızlığı geçirmesi üzerine hastaneye kaldırılmıştı. 79 yaşındaki yazar, 18 Mayıs'ta ambulans uçakla Almanya'ya nakledilmişti. Kırgızistan'da 2008 yılı, Cengiz Aytmatov yılı ilan edilmişti.
kaynak: turkedebiyati.org/okuryatar.com/enpolitik
haber: enpolitik.com/ Melek S. Tunç
