Sitemiz köşe yazarı Dr.Göktan AY`ın, Prof.Dr.İnayet AYDIN ile 'Kamu Etiği, Kamu Görevlilerinin Etik Davranış İlkeleri, Üniversitelerde Etik, STK’larda Etik, Çeşitli Mesleklerde Etik vb. ' konularında yaptığı söyleşimizin son bölümünü yayımlıyoruz.
AY: “Politika Etiği” ne demek, çok önemli mi?
AYDIN:
Politika etiği, milletvekilleri gibi siyasi aktörlerin davranışlarını, karar alma süreçlerini ve toplumun çeşitli kesimleri ile ilişkilerini etik değerler, ilkeler ve normlar çerçevesinde inceleyen bir disiplindir. Bu alan siyasetin doğası, siyasette etik sorunlar ve bu sorunların çözüm yolları üzerinde yoğunlaşır, ayrıca siyaset ve etik arasındaki ilişkileri araştırarak, politik eylemlerin etik boyutlarını değerlendirir. Siyasi partiler ve politikacılarla ilgili olarak seçim kampanyası öncesinde, seçim sırasında ve seçim sonrası süreçlerde karşılaşılan etik sorunlar ve uyulması gereken etik kurallar çok önemlidir
AY: Politikada sık rastlanılan “Etik Dışı Davranışları” tespit ettiniz mi? Sn. MV’nin bundan haberi var mı?
AYDIN:
Politikacıların etik dışı davranışları, belirlenmiş etik ilkeleri ihlal eden, kamu güvenini zayıflatan ve kamu görevinin dürüstlüğünü tehlikeye atan çeşitli davranışları kapsayabilir. Yolsuzluk, milletvekillerinin parti değiştirmesi, seçim kampanyalarının finansmanı ve etik dışı uygulamalar, yandaş kayırma ve hizmet kayırmacılığı, lobicilik ve iş takibi, rant kollama, ideolojik atama ve yükseltmeler (patronaj), lobicilik, çıkar çatışması, kamu kaynaklarının kötüye kullanımı gibi konular politika etiğinde dikkatle ele alınması gereken konulardır. TBMM’de bir politika etiği yasası çıkarılması en önemli konu olarak ele alınmalıdır.
AY: Bazı partiler Siyaset Okulu açıyor, çok güzel dersler var, ama bildiğim kadar Kamu Etiği dersi yok. Ve okulu bitirmeyenlerden MV adayı yapılıyor. Bu etik mi?
AYDIN:
Etik, ne yazık ki ailede ve çocukluk döneminde öğrenilmesi gereken bir konu olarak görülüyor. Oysa insan doğumdan ölüme kadar etik açıdan gelişen bir varlıktır. Hem bir birey olarak değerlere dayalı bir yaşam sürdürebilmek hem de toplum içinde birbirini düşünerek yaşayabilmek için her insanın etik yeterliklerini geliştirmeye ve bunu yaşam boyu devam eden bir süreç olarak görmeye ihtiyacı vardır. Her alanda etik bilinçlenme için doğru bir etik eğitimine ihtiyaç vardır.
AY: Vatandaşlık Etiği de var mı? Varsa, vatandaşın haberi nasıl olacak?
AYDIN:
Etik bir vatandaş, sorumluluklarını ve görevlerini kabul eden ve buna göre hareket eden biridir. Eğer bir toplumun üyeleri vatandaşlık bağı ile bağlı olduğu topluma karşı “ortak iyi- kamu yararı” değerlerini göz ardı edip sadece kendi çıkarının peşinde koşarsa, toplumda vatandaşlık bağları zayıflayacağı için bir etik ihlaller ve ahlaksızlık mutabakatı tehlikesi de ortaya çıkmaktadır. Toplumun bir üyesi olarak sivil sorumluluk duygusuna sahip olmak, aktif bir vatandaş olmak, kamu işleri hakkında bilgi sahibi olmak, seçimlerde oy kullanmak ve toplumsal görevlere dahil olmak etik yurttaşlığın da bir gereğidir. Vatandaşların sadece haklarını değil, sorumluluk ve ödevlerini de öğrenmeleri ve yerine getirmeleri için hem okullarda hem de iş yaşamında ve sivil toplum örgütlerinde bilinçlendirilmeleri önemlidir.
AY: Son yıllarda Dijital (Mekanik değil, otomatik bir çalışma prensibine sahip olan tüm aletler ve cihazlar) hayatımıza girdi. Dijital Etik Kavramı da var mı?
AYDIN:
Dijital etik, teknolojinin, verilerin ve dijital platformların kullanımını yöneten etik ilkeleri, yönergeleri ve etik değerleri kapsar. Dijital etik, sosyal medya, nesnelerin interneti ve yapay zekâ tarafından şekillendirilen bir dünyada dijital teknolojiyle ilişkili olarak başkalarının yaşamlarının, haklarının ve refahının nasıl korunacağı ile ilgili çok kapsamlı bir alandır. Eskiden personel dosyalarında saklanan kişisel veri ve bilgiler, artık devletin oluşturduğu büyük elektronik portallara yüklenmekte ve her tür bilgiye kolayca erişilebilmektedir. Ancak günümüzde kamu hizmetlerinde teknolojik alt yapının modernizasyonu ve kamu yönetiminde yapay zekâ, nesnelerin interneti, kuantum bilgisayar ve blockchain gibi gelişmiş dijital teknolojilerin yaygın olarak kullanılmaya başlanması, toplum için pek çok kolaylık ve fırsatlarla birlikte önemli sakıncalar da getirmiştir. Özellikle toplumun neredeyse tamamının kullanmak zorunda olduğu kamuya ait dijital sistemlerde etik risklerin anlaşılması, değerlendirilmesi ve uygun şekilde ele alınması hayati bir önem taşımaktadır. Teknolojinin kamu hizmetlerinde yarattığı tüm bu kolaylıklara rağmen, çok temel hak ve özgürlükler de sorumsuz ve kötü niyetli kişilerin kontrolü altına girme riski ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu etik riskler ve kaygılar devletlere dijitalleşen bürokrasi ve kamu hizmetleri için teknoloji kullanımında büyük bir etik sorumluluk da yüklemektedir.
AY: Ocak 2025’de Pegem Akademi Yay. arasında yayımlanan, “Kamu Etiği: Kamu Görevlisinin Etik İlkeleri” eserinizde ‘Yararlandığınız Kaynaklar’a baktığımızda çoğunluğunun yabancı yazarlar olduğu görülüyor. Bu durum, ülkemizde “Kamu Etiği” alanında daha çok çalışmamız gerektiğini mi anlatıyor?
AYDIN:
Bilginin yerli ya da yabancı kaynaklarda yer alması önemli değildir. Önemli olan insanlığın ortak mirası olan bilgiyi üretebilmek, üretilmiş bilgiden yararlanmak ve insanlığın hizmetine sunabilmektir. Dünyada da ülkemizde de genel anlamda etik konusunda ve kamu etiği konusunda çok daha fazla bilgi üretmek, araştırmalar yapmak, bu bilgileri paylaşmak hepimizin görevidir.
AY: Eserinizi bir solukta okudum. Hayatım boyunca etik olmaya çalışan bir akademisyen/kişi olmaya çalıştım. Ama maalesef çoğu kişi tarafından sivri, her şeye karşı vb. değerlendirildim. Bu eser ilaç gibi geldi. Verdiğiniz bilgiler için teşekkür eder, bol okurlar dilerim.
AYDIN:
Ahlaksız olmaktansa “sivri” “arızalı”, “doğrucu başı” olmak daha iyidir. Unutmayalım: Hepimiz birbirimizin etiğine muhtacız.
AY: Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederiz.
AYDIN: Bana fikirlerimi, çalışmalarımı duyurma fırsatı sunduğunuz için ben de teşekkür ederim.
