Türkiye, bundan yaklaşık bir yıl önce tarihin en kanlı darbe girişimiyle karşı karşıya kaldı. Başı yurt dışında olan Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) ile Paralel Devlet Yapılanması (PDY) adı verilen örgüt, tüm stratejik noktalarına kanunsuz yollarla sızdığı devleti ele geçirmek amacıyla polisi polise, askeri askere kırdırdı, halkın üzerine ateş açtı, Meclis?i bombaladı, yüzlerce insanı şehit etti. Halkın meydanlara dökülüp tankların önüne yatarak hep birlikte önlediği darbe girişiminin ekonomiye etkisi ise çok büyük oldu. Girişimin hemen ardından kredi derecelendirme kuruluşları Türkiye?nin notunu düşürdü. 15 Temmuz?un ardından açılan piyasalarda dolar hızla yükseldi, borsa dip yaptı. Darbe girişiminden sonra hızla yükselen dolar ülkede maliyetleri artırdı, iğneden ipliğe her şeyin fiyatını artırarak hayatı pahalılaştırdı, TL?ye yaklaşık yüzde 25 değer kaybettirdi. Borsa?da işlem gören hisselerin değeri 70 milyar lira geriledi. 15 Temmuz öncesinde 2,9 milyon olan işsiz sayısı 3,9 milyona çıkarken, istihdam edilenlerin sayısı da 1 milyon geriledi.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, darbe girişiminin ekonomide açtığı yaranın bedelini anlatırken her kalemde maliyeti ifade etti ve ?15 Temmuz darbe girişimi olmasaydı millî gelirimiz yaklaşık 50 milyar lira daha fazla olacaktı. Sadece turizm gelirlerindeki gerileme 3 milyar dolar. Ancak darbeciler Türkiye?ye çok daha büyük faturalar ödetmek, ekonomiye yerle bir etmek istediler, başaramadılar. Hızla toparlandık? dedi
Ekonomiye faturası ağır oldu
İşsizlik hızla arttı
Mayıs 2016?da 2,9 milyon olan işsiz sayısı 2016 sonunda 3,9 milyona kadar yükseldi. İstihdam edilen kişi sayısı da yaklaşık 1 milyon geriledi.
Borsa 80 Milyar TL eridi
Tüfenci?nin ifadesiyle ?felaket tellallığı? yapan kesimlerin çirkin oyunları, Borsa İstanbul?da da kendini gösterdi. 15 Temmuz sonrasındaki haftada BIST 100 Endeksi yüzde 13,3 değer kaybetti, 71.000 puana kadar geriledi ve Borsa İstanbul?un piyasa değeri 80 milyar lira azaldı. Borsa, hain kalkışmanın yıl dönümünde ise 100 bini geçti ve her gün yeni rekor kırıyor.
Dış ticaret sarsıldı
Temmuz 2016?da ihracat yüzde 11,5, dış ticaret hacmi yüzde 16,4 daraldı. 2016 yılında Türkiye?nin ihracatı değer bazında yalnızca yüzde 0,9 gerilerken, miktar bazında yüzde 4 artış gösterdi. Değer bazındaki bu azalışta, yıl boyu yaşanan keskin döviz hareketlerinin payı büyüktü. 2017?nin ilk 6 ayında ise ihracat yüzde 8,2 ve dış ticaret hacmi yüzde 8,5 genişledi. Bu da yaraların sarıldığının göstergesi olarak ifade ediliyor.
Turizmciye ağır fatura
Bakan Tüfenkci?nin verdiği bilgiye göre, bu süreçten en ağır etkilenen sektör turizm oldu. Oluşturulan algı sonucu Temmuz 2016?da ülkeye giriş yapan turist sayısı yüzde 36,7 geriledi. 15 Temmuz?dan önceki 10 aylık dönemde ülkemize gelen turist sayısı 24,2 milyon iken, darbe girişimi sonrasındaki 10 aylık dönemde bu sayı 19,9 milyon kişiye geriledi. Ortalama bir turistin harcama miktarının 700 dolar olduğu değerlendirilirse, turizm gelirlerindeki gerileme yaklaşık 3 milyar dolar olarak hesaplanabilir.
FETÖ'nün kaynakları kurutuldu
Örgütün hemen her alana nüfuz ettiğini, örgütü kaynak sağlayan çok sayıda şirket bulunduğunu hatırlatan Canikli ?Türkiye?nin 43 ilinden 965 şirket TMSF?ye devredildi veya bu şirketlere kayyum atandı. 107 gerçek kişinin mal varlıklarına Fon kayyum oldu. Bu şirketlerin toplam aktif büyüklüğü yaklaşık 41 milyar lira, toplam 45-50 bin kişilik istihdamları var. Altın gibi kârlı alanlarda faaliyet gösteren firmaları mevcut. Her tarafı sömürmek ve ülkenin kaynaklarını aktarmak için çok ciddi çalışmalar yapmışlar ama şu an bütün finans kaynakları kurutulmuş durumda? dedi.
Dolar yükseldi maliyetler arttı
Dolar, 15 Temmuz Cuma günü kapanışta, yani piyasalar darbe girişiminden habersizken, günü 2,88 TL?den kapatmıştı. Darbe girişiminin ardından piyasa kapalı olmasına rağmen uluslararası piyasalarda spekülatif alımlar yapıldı. 18 Temmuz?da piyasa açıldığında 2,95?i geçti. Bu seviyede ekonomistler ?Spekülatif hareketlere kapılmayalım, TL?mize sahip çıkalım? diye kampanya başlattı. Kampanya çıkış hızını kesse de durdurmadı. 19 Temmuz?da dolar 3 TL?yi aştı. Ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan halka dolar satma çağrısında bulundu. Çağrı kampanyaya dönüştü. Dolar satana hediyeler veren esnaflar, iş adamları birbirini izledi ve dolar 2,92?ye kadar geriledi. Ardından uluslararası hareketlerin de etkisiyle yükseliş yeniden başladı ve eylül ayında 3 lira seviyesi yeniden açıldı. Ocak ayında ise 3,95 TL ile zirveler görüldü. Dolardaki bu yükseliş, enerji ve hammadde maliyetlerini artırınca iğneden ipliğe her şeyin fiyatı ve dolayısıyla enflasyon yükseldi, çift haneleri buldu.
ATM?leri parayla doldurduk
Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, 15 Temmuz darbe girişiminin yıl dönümünde, ekonomide alınan kararları anlattı. Canikli, darbe girişiminin hemen ardından vatandaşların paniğe kapılmasını önlemek için olağanüstü tedbirler aldıklarını, ATM?leri parayla doldurduklarını söyledi.
Para çekme talebinin tamamının karşılanması için bütün bankalara talimat verip, bütün ATM?lerin parayla doldurulmasını sağladıklarını ifade eden Canikli ?Panik dönemlerinde insanlar parasına ulaşmak ister. Tahmin ettiğimiz gibi ATM?lere yoğun talep oldu. ATM?lere gidilip paraların çekilememesi ya da çok geç çekilmesi durumunun hızla diğer insanlara da yansıyacak ve çok ciddi bir panik havası oluşturacaktı. Buna meydan vermememiz gerekiyordu. Bunu insanlara göstermenin en iyi yolu da istedikleri zaman paralarını çekebildiklerini ortaya koymaktı. Onun için bütün bankamatikler parayla dolduruldu ve bu durum takip edildi. Vatandaşlar paralarını çekebildiklerini gördü ve sakinleşti? dedi.