Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani, tüm uyarılara rağmen, Birleşmiş Milletler (BM) ve ABD başta olmak üzere birçok ülkenin karşı çıktığı ve Irak Federal Mahkemesince 'anayasaya aykırı' bulunan referandum kararından geri adım atmadı.
Barzani'yi kanun dışı kararından vazgeçirmek için yoğun bir diplomasi trafiği yaşandı.
BM temsilcileri, ABD, Bağdat yönetimi, komşu ülkeler Türkiye, İran ve Suudi Arabistan'ın uyarılarına rağmen Barzani yönetimi, Süleymaniye, Erbil, Duhok vilayetlerinin yanı sıra statüsü tartışmalı Kerkük'ün tamamıyla Musul, Diyala ve Salahaddin vilayetlerinde referandum süreci başlattı.
Erbil yönetimi, referandum gününe kadar merkezi hükümetten BM'ye uluslararası toplumdan her seviyede uyarıya kulak tıkadı.
'Referandum sonucunu tanımayacağız'
Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, 7 Haziran'da referandum yapılacağının ilan edildiği gün, söz konusu girişimi 'tek taraflı ve anayasaya aykırı' olarak niteledi.
Daha sonra da birçok kez geri adım atılmasını isteyen ve ırkçı bir devletin kurulmasına izin vermeyeceklerinin altını çizen İbadi, 'Referandum sonuçlarını tanımayacağız. Irak'ın birliğini ve vatandaşların güvenliğini korumak için gereken adımları atacağız.' dedi.
'Referandumun yasal dayanağı yok'
Beyaz Saray Sözcüsü Sarah Sanders, 16 Eylül'de referandumun iptal edilmesi çağrısında bulunarak, Erbil'in Bağdat ile ciddi görüşmeler ve sürdürülebilir diyaloğa geçmesini istedi.
ABD'nin DEAŞ'la Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk ise referandumun uluslararası yasal dayanağının bulunmadığını, referandum yolunun riskli olduğunu belirtti.
'Referandum istikrarsızlık riski barındırıyor'
İngiltere Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, IKBY'nin referandum planının desteklenmediği, böyle bir adımın bölgedeki istikrarsızlığı artırma riski barındırdığı bildirildi.
Bu açıklamadan hemen sonra İngiltere Dışişleri Bakanı Michael Fallon ise 19 Eylül'de Erbil'de Barzani ile bir araya gelerek referandumun ertelenmesi gerektiğini bizzat dile getirdi.
BMGK: Irak'ın toprak bütünlüğüne saygı duyulmalı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) 21 Eylül'de referandumun ertelenmesi için yapılan toplantıda İsrail dışında tüm ülkelerle aynı karar alınarak, Erbil'e sorunların diyalogla çözülmesi çağrısı yapıldı.
BMGK tarafından yapılan yazılı açıklamada şu ifadelere yer verildi:
'BM Güvenlik Konseyi üyeleri, IKBY'nin bölgeyi istikrarsızlaştırma potansiyeli olan tek taraflı referandum planlarından endişe duyuyor. DEAŞ ile mücadelenin sürdüğü bir dönemde alınan referandum kararı, 3 milyondan fazla mülteci ve yerinden edilmiş kişinin güvenli ve gönüllü bir şekilde dönüşüne gölge düşürecektir. BMGK üyeleri Irak'ın egemenliği, toprak bütünlüğü ve birliğine saygı duymaya devam ediyor, merkezi hükümet ve IKBY arasındaki tüm sorunların taraflar arasında diyalog yoluyla çözülmesi çağrısı yapıyor.'
Türkiye: Referandum gayri meşrudur
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğu, 23 Ağustos'ta Erbil'de Barzani ile bir araya gelerek, Türkiye'nin gayri meşru referandumu kabul etmediğini belirtti ve iptal edilmesini istedi.
Barzani'nin referandum kararından geri adım atmaması üzerine 22 Eylül'de toplanan Milli Güvenlik Kurulu'nun ardından, 'Tüm ikazlarımıza rağmen bu referandumun yapılması halinde Türkiye ikili ve uluslararası anlaşmalardan doğan haklarını mahfuz tutar.' açıklaması yapıldı.
İran
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani, IKBY'nin referandum kararından vazgeçmesi gerektiğini ifade etti. İran, IKBY'nin Irak'tan ayrılması halinde bütün sınır kapıları ve yolların kapatılacağı uyarısında bulundu.
Suudi Arabistan
Erbil ve Bağdat arasındaki sorunların çözümü konusunda ara bulucu olma teklifini Barzani'ye sunan Suudi Arabistan da referanduma diğer ülkeler gibi karşı çıkarak bölgeyi tehlikelerden korumak için geri adım atılmasını talep etti.
IKBY referandumuna Irak merkezi hükümeti, bölgesel ülkeler, ABD ve BM dahil tüm uluslararası toplum karşı çıkarken sadece İsrail açıktan destek verdi.
