Türk denizciliği Preveze Deniz Zaferi ile başlar. Ünlü Türk kaptanı Barbaros Hayreddin Paşa, şanlı Türk donanmasıyla, Andrea Doria kumandasındaki haçlı donanmasını adeta denize gömer.
Kanuni Sultan Süleyman zamanında, Mohaç Zaferi'nden 12 yıl sonra kazanılan Preveze Deniz Savaşı, Türk ordusunun denizlerde de gücünün doruğuna ulaştığını kanıtlayan bir savaştır. Türk ordusu Mohaç'ta bütün birleşik Avrupa ordularını yendiği gibi, Türk donanması da birleşik Avrupa donanmasını Preveze'de yenilgiye uğratmıştır.
Barbaros Hayreddin Paşa, kaptan-ı derya yani donanma komutanı olduktan sonra denizlerdeki zaferin ardı arkası kesilmedi. Osmanlı donanması Ege denizinde Venedik?in elinde bulunan adaları ele geçirdi, Girit?e girdi.
Akdeniz'in bir Türk gölü haline gelmesi Avrupa devletlerinin eteklerini tutuşturdu. Peşpeşe gelen zaferler sonrasında bir çıkış yolu arayan ülkeler Papa ile Carlo V?in emriyle birleşip bir haçlı donanması oluşturdular. Donanmada kimler yoktu ki; İspanya, Venedik, Portekiz, Malta, Floransa ? Bu donanmanın başına ise Venediklli komutan Andrea Doria getirildi.
Kuşatma başlıyor
Haçlı donanması 60.000 asker ve 308?i büyük savaş gemisi olmak üzere 600?den fazla gemiden oluşuyordu. Türk donanması ise Haçlılara göre oldukça azdı: 122 savaş gemisi ve 20.000 asker. Bizim donanmamızda 166, haçlı donanmasında ise 3.000 top vardı. Görüntü de Haçlı ordusu önde görünüyordu ancak Türk?ün zekasını unutuyorlardı.
Korfu adasında toplanan Haçlı donanması daha sonra Preveze kalesini kuşattı. Barbaros Hayreddin Paşa, Preveze düşman donanması tarafından bombalandığı sırada İstanköy (Kos) körfezindeydi. Durumu öğrenince hemen Eğriboz adasında Khalkis limanına geldi. Yanına Turgut Reis?i çağıran Koca Paşa ?Preveze?ye git ve gelenler kimdir, kaç kişidir, nasıl gemilerle gelirler, öğren ? diyerek emri verir. Düşman hakkında bilgi edinmek için 20 parçalık bir donanma ile Turgut Reis Preveze?ye gider.
Bu arada boş durmayan Barbaros Hayreddin Paşa da asıl Osmanlı donanması ile Modon?a girdi. Barbaros?un yaklaştığını öğrenen Andrea Doria, Preveze kuşatmasını kaldırarak Korfu?ya çekildi. Modon?dan ayrılan Barbaros da Venedik?in elinde olan Kefalonya (Kephallonia) adasını bombaladıktan sonra Preveze?ye geldi. Preveze kalesini tamir ettiren Paşa, donanmayla birlikte Narda (Arta) körfezine girdi. Bunu haber alan Andrea Doria ise, Korfu?dan ayrılarak Preveze?ye geldi. Ancak Narda körfezinin ağzı çok dardı. Üstelik Preveze Kalesi?nin toplarıyla korunuyordu. Büyük bir hüsrana uğrayan Haçlı donanması körfeze giremeden gerisin geriye döndü.
Savaş Hazırlığı ve seyri
İki donanma Yunan Denizi'nde, Preveze açıklarında karşılaştığı zaman amiral Andrea Doria, sayıca az olan Türk donanmasının hemen saldırıya geçeceğini aklına bile getirmedi. Çünkü orada Barbaros'un emrinde bulunan donanma Akdeniz'deki Türk donanmasının tamamı değildi. Onun bütün donanmayı biraraya getirdikten sonra savaşa girebileceğini düşündü. Ama yanılmıştı. Barbaros düşman donanmasını görür görmez saldırıya geçti.
Barbaros, gemisinde savaşta ne gibi taktik uygulayacaklarına dair bir toplantı yaptı. Ancak Barbaros Paşa kendinden o kadar emindi ki, kumandanlarına şöyle emir verdi: ?Körfezden çıkacağız ve haçlı donanmasına saldıracağız.? Kaptan-ı Derya ?ya göre, bu kadar büyük bir haçlı donanması yenilirse, Akdeniz?de Türklerin üstünlüğü çok uzun süre devam edecekti. Gerçekten de Paşa haklıydı ve bugünlerin temelini tam 648 yıl önce bu büyük öngörü ile atmıştı.
Denizlerin piri, 27 Eylül 1538?de Osmanlı donanması Narda körfezinden çıktı; kara savaşlarındaki Hilal taktiğini denizde de uyguladı. Osmanlı donanması yarım daire şeklinde yayılarak düşman donanmasına ateş açtı. Türkün bu taktiği karşısında şaşıran Andrea Doria, yenilgiyi kabul etmedi ve kendisi için daha elverişli bir durumda savaşa girmek üzere Santa Maura (Leukas) adasıyle Ithake adası arasına çekildi. 28 Eylül gecesi iki donanma tekrar karşılaştı.
Osmanlı donanmasının merkezine Barbaros Hayreddin Paşa, sağ kanadına Salih Reis, sol kanadına Seydi Ali Reis kumanda ediyordu. Turgut Reis de yedek donanmanın kumandanıydı. Osmanlı donanması çektiri cinsi (kürekli) gemilerden meydana geliyordu. Haçlı donanmasında ise hem kalyon, hem de kürekli gemiler vardı. Savaş boyunca haçlı donanması yelkenli gemilerle kürekli gemilerin hareketlerini düzenleyemedi. Savaşın başlangıcında kuvvetli bir güney rüzgarı Türk donanmasının hareketine engel oluyordu; fakat bir süre sonra rüzgar hafifleyince Barbaros hiç zaman kaybetmeden hareketsiz kalan düşman gemilerini çevirerek uzaktan top ateşine tuttu; 128 düşman savaş gemisi ve birçok nakliye gemisi battı. Türk donanması hiç gemi kaybetmemişti; ancak geride yüz şehit ve 800 gazi bırakmıştı.
Yarma ve çevirme hareketleriyle düşmanı şaşkına döndürerek birkaç saat içinde kendisinden 5 kat fazla bulunan düşman donanmasının yarısından çoğunu top ateşiyle batırdı. Öteki yarısı ise gece karanlığından yararlanarak fenerlerini söndürüp kaçtı. Barbaros?un karşısında ağır bir yenilgi alan Area Doria, o zamanın geleneklerine göre büyük bir şerefsizlik sayılan bir şekilde: amirallik fenerini söndürerek kaçtı. Böylece Akdeniz'de Türk egemenliği perçinlenmiş ve Barbaros'un en büyük deniz komutanı olduğu bir kere daha kabul edilmişti.
Preveze yenilgisinden en çok zarar gören ülke Venedik oldu: savaştan sonra Osmanlı devletiyle yaptığı barış antlaşmasıyle Mora ve Adriya kıyılarında elinde bulunan kaleleri ve Barbaros?un ele geçirdiği Ege denizi adalarını Osmanlı devletine bıraktı; 300.000 altın da savaş tazminatı vermek zorunda kaldı.
Büyük zafer, o sırada seferde bulunan Kanuni'ye, Barbaros'un oğlu Hasan Reis tarafından müjdelendi ve savaşın ayrıntıları anlatıldı. Kanuni, bütün imparatorlukta şenlik yapılmasını emretti. Preveze Zaferi bugün de Türk denizcilik günü olarak kutlanır.
haber:Yasemin Altun
