Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Mustafa Sinan Kaçalin, TDK Yabancı Kelimelere Karşılıklar Çalışma Grubu tarafından vatandaşlardan gelen öneriler dikkate alınarak, bazı yabancı sözcüklere belirlenen yeni Türkçe karşılıklar hakkında bilgi verdi.
Türkçe karşılıkları belirlerken, kelimenin kısaltılabilirliği, kısaltığında başka bir sözcüğün anlamıyla karışıp karışmadığı, telaffuzu ve toplumdaki yansımasına yönelik detaylı incelemeler yaptıklarını belirten Kaçalin, şöyle konuştu:
'Bizim karşılıklarımızı, 'Nasıl çatarız' diye bekleyenler de var. Bir de 'Vakit geçiyor, bu kelime dile yerleşmeden TDK'nın karşılığını kullanalım' diye iyi niyetle bekleyenleri de biliyoruz. TDK olarak bu konuda halkı da işin içine dahil ediyoruz. Tabii kötü niyetliler 'Dil Kurumunun bir şey çalıştığı yok, konuyu da bilmiyor. Ona buna soruyor, onun üstüne de yatıyor.' diye de anlayabilirler. Öyle değil elbette. Dili sanat ve zeka olarak kimin güzel kullandığını bilemezsiniz. Biz hizmet ediyoruz, teknik olarak. Sanatkarlık ayrı, dil ustalığı, zeka kıvraklığı ayrı bir şey. Onun da kimde olduğunu bilemezsiniz. Çok güzel bir karşılığı ummadığınız bir kişi verebilir. Bunu, bunun için yapıyoruz.'
'SMS' yerine 'kısa bilgi'
Kaçalin, çalışmalar kapsamında, bazen yazı dilinde 'kısa mesaj' şeklinde kullanılan SMS'nin Türkçe karşılığının 'kısa bilgi' veya 'kısa haber' olarak belirlendiğini bildirdi.
Yabancı kökenli 'doğal gaz' ve 'petrol' kelimeleri için de Türkçe karşılıklar belirlediklerini anlatan Kaçalin, şunları kaydetti:
'Doğal gaz kelimesi çok tercüme ve itici bir şey, yani doğalıyla bir şey anlaşılmıyor. Havadaki gazlar da doğal gaz. Orada bir cehalet var. Yer gazı anlaşılabilirlik ve anlatılabilirlik bakımından daha Türkçedir. Elbette 'Ben istemiyorum, ben bunu kullanıyorum' denilebilir. Yani Dil Kurumuna hem sorarlar, ondan sonra da karşı çıkarlar ya da sormazlar, söylersiniz yine karşı çıkarlar. Özetle doğal gaz yerine 'yer gazı' daha Türkçedir. Petrolü de Türkçeleştirebiliriz. O da eski metinlerimizde 'yer yağı' olarak geçiyordu.'
'Smoothie' içeceğinin karşılığı 'karsanbaç'
Kaçalin, 'smoothie' ismiyle kafelerin menülerinde sıklıkla rastlanan ve özünde buzla meyve şuruplarının çekilmiş hali olan içeceğin Türkçe karşılığının, Anadolu'da kullanılan 'karsanbaç' kelimesi olarak belirlendiğini söyledi.
İlk kez 10 sene önce bir vatandaştan duyduğu bu kelimenin bazen 'kar helvası' olarak isimlendirildiğini de ifade eden Kaçalin, TDK uzmanlarının yaptığı çalışmalarda bu kelimeyi uygun gördüğünü kaydetti.
Kaçalin, mutfak literatürüne bir doğrama biçimi olarak yerleşen 'jülyen' için ise 'şerit doğrama' karşılığının bulunduğunu bildirdi. Türkçeye Fransızca, Arapça kelimelerin de geçtiğini ve bunun normal olduğunu vurgulayan Kaçalin, dil çalışmalarında 'Bu kelime başka bir dilden, o halde atalım' yaklaşımının söz konusu olmadığını, 'ince ince bölme' anlamı da bulunması nedeniyle 'şerit' kelimesinde karar kılındığını anlattı.
Yeni nesil ulaşım aracı 'hyperloop'un adı 'hız kovanı' oldu
Kaçalin, Amerikalı girişimci Elon Musk tarafından yeni nesil ray ötesi sistemle geliştirilmekte olan ve geleceğin ulaşım aracı gözüyle bakılan 'hyperloop' için 'hız kovanı' karşılığının belirlendiğini ifade etti.
'Hyperloop' kelimesinin kendilerini çok uğraştırdığını belirten Kaçalin, 'kapsül', 'boru', 'yuvar' gibi tartışma ve değerlendirmelerin sonucunda 'hız kovanı' kelimesinin ağır bastığını kaydetti.
Kaçalin, perdecilikte sıklıkla kullanılan ve günlük hayatta konuşma diline de yerleşen 'store' kelimesine ise 'sarma perde' karşılığını bulduklarını söyledi. 'Gölgelik', 'yaylı perde' gibi isimlerin de tartışıldığını bildiren Kaçalin, en sonunda bu isimde karar kıldıklarını dile getirdi.