Cengiz Han'ın mezarının Moğol İmparatorluğu'nun dört bir yanından gelen hazineler içerdiğine inanılıyor. Peki, Moğollar neden bu mezarın bulunmasını istemiyor?
Uçsuz bucaksız topraklarda ne yol var, ne de bina. Sadece sonsuz bir gökyüzü, yerde kurumuş otlar ve bir esinti. Göçerlerin 'ger' adını verdikleri yuvarlak göçebe çadırında tuzlu sütlü çay içerken özgürce otlayan atların ve keçilerin fotoğraflarını çekiyoruz.
Burası Moğolistan, Cengiz Han'ın at sırtında dünyayı ele geçirdiği yer. Onun hikayesi kan dökülmesini, adam kaçırmayı, aşk ve intikamı içeriyor. Ama esas hikaye ölümüyle başlıyor.
Cengiz Han bir zamanlar Büyük Okyanus ile Hazar Denizi arasındaki topraklara hükmetmişti. Öldüğünde cenazesinin gizli tutulmasını istemişti.
Yas tutan ordusu, cenazeyi taşırken önlerine çıkan herkesi öldürmüş, Cengiz Han gömüldükten sonra mezarın izini kaybettirmek için üzerinde bin at dolaştırılmıştı.
Ölümünden sonraki 800 yılda kimse mezarına ulaşamadı.
Mezarı bulunsun istemiyordu
Yabancı keşif ekipleri mezarı bulmak için tarihi belgelere başvurdu, hatta National Geographic'in Hanlar Vadisi Projesi uydu fotoğraflarını bile incelemişti.
Ancak Moğollar 1227'de ölen liderlerini sevse de mezarının bulunmasını istemiyordu. Dışarıdan bakan birinin ise bunu anlaması biraz zordu.
Bunun, mezar bulunursa dünyanın sonu gelecek inancıyla ilgisi yoktu. Rusya'daki bir üniversitede uluslararası ilişkiler okuyan Moğol tercümanım Uelun'a göre, Cengiz Han mezarının bulunmasını istemiyordu, ona saygı gereği, aranmamalıydı bu mezar.
Cengiz Han'ın isteğini dikkate alan Moğolların kültürel baskısının yanı sıra mezar aramayı zorlaştıran başka etkenler de var.
Moğol İmparatorluğu bir zamanlar Büyük Okyanus'tan Hazar Denizi'ne kadar uzanan topraklarda hüküm sürüyordu.
Moğolistan devasa bir ülke, üstelik düzenli yol ağları çok zayıf. Nüfus yoğunluğu çok düşük; sadece Grönland ve birkaç ada bu konuda onu geride bırakabilir. Böyle bir ortam, sırlarına sahip çıkar.
Ulanbatur Devlet Üniversitesi'nin arkeoloji bölümünden Dr. Diimaajav Erdenebaatar bu mezarı bulmaya uğraşan Japon-Moğol ekibi ile çalışıp Cengiz Han'ın doğum yeri olan Hentiy bölgesinde yoğunlaşmış.
Ancak 1990'da yapılan bu çalışmalar aynı yıl gerçekleşen demokratik devrim nedeniyle yarım kalmış. Zira halk bu çalışmalara da tepki göstermiş.
Timurlenk'in başkenti: Semerkant Batı, Osmanlı korkusunu nasıl yendi?
Ataları Hunlar mı?
Dr Erdenebaatar 2001'den bu yana Moğolistan'ın orta kesimindeki Arkhangai bölgesinde, Hun krallarının iki bin yıllık mezarlığında kazı çalışmaları yapıyor. Cengiz Han, Hunların Moğolların atası olduğuna inanıyordu. Bu nedenle mezarı onlarınkine benzeyebilirdi.
Hun kralları 20 metre derinlikte ahşap bölmeler içine gömülür, yerin üzerine kare şeklinde taşlar dizilirdi. Dr Erdenebaatar'ın ilk mezarı kazması 10 yaz sürmüş, burası daha önce soyulmuş olmasına rağmen Hunların uzak diyarlarla diplomatik ilişkilerini gösteren Çin at arabası, Roma cam eşyası ve çok sayıda değerli metal bulunmuştu.
Üniversitenin arkeoloji müzesinde altın ve gümüş heykelcikleri, bunlar üzerinde leopar ve tek boynuzlu at desenlerini görmek mümkündü. Bu imgeler Cengiz Han ve sonrası dönemde de kullanılmıştı.
Cengiz Han'ın mezarının da Moğol İmparatorluğu topraklarından gelen benzer hazinelerle dolu olduğu sanılıyor. Yabancıların bu mezara bu kadar ilgi göstermesinin bir nedeni de bu.
Cengiz Han'ın mezarının izi kalmasın diye üzerinde bin at dolaştırıldığına inanılıyor.
Mezarı biliniyor mu?
Ancak Hun tarzı bir gömütün bulunması biraz zor. Mezar üstündeki taşlar kaldırılmış olabilir. Moğolistan'ın genişliği düşünüldüğünde 20 metre derinlikte bir mezarın bulunması neredeyse imkânsız görünüyor.
Bölgedeki inanca göre Cengiz Han'ın mezarı, başkent Ulanbatur'un 160 km kuzey doğusundaki Hentiy sıradağlarının Burhan Haldun tepesinde. Ancak mezarın kesin yeri belli olmadığı gibi bu iddiaya karşı çıkanlar da var.
Mezarın yerini kaybetmek için üzerinde bin at gezdirildiği söylencesi mezarın bir vadide olduğuna işaret ediyor ve buna göre Hun mezarlığı uygun aday olabilir. Ama Cengiz Han'ın bir dağa gömülmeyi vasiyet ettiği de biliniyor. Bu nedenle Burhan Haldun dağı da makul bir aday.
Cengiz Han'ın mezarının, imparatorluğun dört bir yanından gelmiş çok sayıda hazine içerdiği sanılıyor.
UNESCO Dünya Mirası Listesi
Ancak UNESCO'nun Hentiy Han bölgesini Dünya Mirası Listesi'ne alıp koruma altına alması araştırmacıların bu bölgedeki çalışmalarının da sınırlanması ve Cengiz Han'ın mezarı sorununun havada asılı kalması anlamına geliyor.
Peki mezarın bulunması sorununa Moğolistan'da neden sıcak bakılmıyor? Cengiz Han ülkenin en büyük milli kahramanı. Batı onu ele geçirdiği topraklarla hatırlarken Moğollar onu sağladığı olanaklarla hatırlıyor.
Moğol İmparatorluğu doğu ile batıyı birbirine bağladı, İpek Yolu'nu canlandırdı. Diplomatik dokunulmazlık ve din özgürlüğü kavramları onun döneminde yerleşti. Güvenilir bir posta hizmeti ve kâğıt para kullanımı sağlandı. Yani Cengiz Han sadece dünyayı ele geçirmekle kalmadı, ona medeniyet de getirdi.
Bir efsaneye göre Cengiz Han Hentiy Dağları'nda gömülmüş.
Bütün bunlardan dolayı büyük bir saygınlık uyandırıyor ve Moğollar mezarına dokunulsun istemiyor. Tercümanım Uelun konuyu şöyle özetliyor:
'Mezarını bulmamızı isteselerdi bir işaret bırakırlardı.'
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Culture sayfasında okuyabilirsiniz.
Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.
