Yaşam süresi küresel çapta 1990'a kıyasla yedi yıl arttı. Bu, her üç buçuk yılda bir yıl artışa tekabül ediyor.
Yüksek gelire sahip ülkelerde kalp hastalıklarından ölümlerin azalması ve düşük gelirli ülkelerde çocuk ölümlerinin azalması gibi nedenlerle insanlar artık daha uzun yaşıyor.
195 ülkede kadınlar erkeklerden daha uzun yaşıyor. Rusya'da bu fark 11 yılı buluyor. Etiyopyalılar 1990'a kıyasla 19 yıl daha fazla yaşıyor. En uzun yaşam süresine sahip ülkelerdeki insanlar en düşük olanlardan 34 yıl daha fazla yaşıyor.
Bunlar BBC'nin yaşam süresi beklentisi cetvelindeki bulgulardan bazıları. Bu cetvelde kullanılan bilgiler Sağlık Ölçüm ve Değerlendirme (Institute of Health Metrics and Evaluation, IHME) tarafından hazırlanan Küresel Hastalık Yükü verilerinden yararlanılmıştır.
Sağlık hizmetleri, tıp ve tedavi yöntemleri
Yaşam süresinin artmasında daha gelişkin sağlık hizmetleri, hijyen, tıp ve hastalıkların tedavisi konusundaki gelişmeler de etkili oldu. Sağlıklı geçirilen yaşam süresinde de 6,3 yıllık artış kaydedildi. Ancak dünyada bu alanda görülen artış yavaşlamaya başladı.
Batı Avrupa liste başı
En uzun yaşam süresine sahip 20 ülkenin 14'ü Avrupa'da. Ancak Asya genel tabloda üst sıralarda yer alıyor. Japonya ve Singapur'da bugün doğan birinin yaşam süresi 84 yıl olarak bekleniyor.
Afrika ülkeleri en altta
En az yaşam süresi beklentisine sahip 20 ülkenin 18'i Afrika'da. Lesotho ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde bugün doğan bir çocuğun yaşam süresi 50 yıl. Yani Japonya'da doğan bir çocuktan 34 yıl daha az. Savaş, kuraklık, hukuksuzluk gibi nedenlerle Afganistan 58 yıllık ortalama yaşam süresi ile en alt sıralarda yer alan tek Asya ülkesi.
Kadınlar erkeklerden daha fazla yaşıyor
198 ülkenin 195'inde kadınlar erkeklerden ortalama altı yıl daha fazla yaşıyor. Bazı ülkelerde bu fark 11 yıla kadar çıkıyor. Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi, yaşam süresi bakımından kadınlarla erkekler arasındaki en büyük uçurum Doğu Avrupa ülkeleri ile Rusya'da. Bu ülkelerde erkeklerde yaşam süresinin çok daha düşük olmasında alkolizm ve ağır çalışma koşullarının etkili olduğu görülüyor. Erkeklerin kadınlardan daha uzun yaşadığı üç ülke var: Kongo Cumhuriyeti, Kuveyt ve Moritanya.
Etiyopya'da yaşam süresi beklentisi 19 yıl arttı
Yaşam süresi beklentisi 1990'dan bu yana dünyadaki ülkelerin yüzde 96'sında artış gösterdi. O zamanlar 11 ülkede doğan insanların 50 yaşını aşması beklenmiyordu. Ancak bu dönüm noktası 2016'da aşılmış oldu.
En fazla gelişme kaydeden 10 ülkenin altısı Sahra Çölü altındaki Afrika ülkeleri. Hala 1990'daki açlık sorununu gidermeye çalışan Etiyopya'da ortalama yaşam süresi o dönem 47 iken 2016'da doğan bir çocuğun yaşam süresi 19 yıl daha fazla. Bunda, solunum yolları enfeksiyonu, ishal, kolera gibi hastalıkların azalması etkili oldu.
Yaşam süresi beklentisi sekiz ülkede düşüş gösterdi
Sahra altı Afrika'daki bazı ülkelerde yaşam süresi artmış olsa da 1990'dan bu yana ortalama yaşam süresi düşüş gösteren sekiz ülkeden dördü de bu bölgede.
En büyük düşüş Lesotho'da oldu. Birleşmiş Milletler tahminlerine göre, bu ülkedeki her dört kişiden birinde AIDS'e neden olan HIV virüsü var. Bu, dünyadaki ikinci en büyük oran.
2016'da Güney Afrika Cumhuriyeti'nde doğan birinin yaşam süresi 62 yıl, yani 25 yıl öncesine kıyasla iki yıl daha az. Bunun en başlıca nedenlerinden biri HIV virüsünün yayılması.
Komşu ülkeler arasındaki farklılıklar
Yaşam süresi beklentisi bakımından iki komşu ülke arasında 20 yıla yakın farklar gözlenebiliyor. Örneğin Çin'den Afganistan'a geçtiğinizde yaşam süresinin 18 yıl azaldığını görüyorsunuz. Yıllardır terörizmin ve iç savaşın etkisinde olan Mali'de yaşam süresi 62 yıl iken, Cezayir'de 77 yıl.
Savaşın yıkıcı etkisi
2010'da dünya yaşam süresi beklentisi sıralamasında Suriye 65. sırada ve en üstte yer alan üçte birlik dilimde iken 2016'da 142. sıraya düştü. Ruanda'da ise soykırımın yaşandığı 1994'te yaşam süresi beklentisi sadece 11 yıldı.
Açlık ve doğal afetlerin olumsuz etkisi
1994-98 yılları arasında Kuzey Kore'de yaşanan açlık nedeniyle yaşam süresi beklentisi 2000'li yıllara kadar büyük bir düşüş gösterdi. Haiti'de ise 2010'daki deprem 200 binden fazla insanın ölümüne neden oldu. Ama ertesi yıl yaşam süresinde artış kaydedildi.
