Samsun?un 19 Mayıs ilçesinde Kurtuluş Savaşı öncesinde yörede yaşayan Ermeni ve Rumlar tarafından kilise olarak kullanılan, daha sonra okula, 1968 yılında da camiye çevrilen 3 asırlık tarihi bina definecilerin uğrak yeri oldu.
Tarihi bina, ilçe merkezine 13 kilometre mesafedeki Düzköy Mezarlığı?nda bulunuyor. Binanın giriş kapısının 2 yanında rozet ve hayat ağacı motifi, kaidesinde de silinmiş aslan figürü olan bazı kısımları kırılmış kare kaideli sütunlar yer alıyor. Minare, minber ve vaaz kürsüsü bulunmayan binada zaman zaman defineciler tarafından kaçak kazı yapılmış.
Düzköy Mahallesi Muhtarı İsmet Usta konuyla ilgili yaptığı açıklamada, '1958 yılında buraya geldik. Burası eskiden kiliseymiş. Bizden önceki Arnavut komşularımız burayı yıllarca okul olarak kullanmış. Biz de 60?lı yıllardan 88 yılına kadar cami olarak kullandık. Biz camimizi yapınca burası boş kaldı. Burayla ilgili Özel İdare zamanında bir proje sunduk ancak bir sonuç alamadık. Sürekli define avcıları gecenin belirli saatlerinde gelip sağını solunu kazıp gittiler? dedi.
Düzköy Camisi İmamı Ahmet Erusta ise 'Babam buranın en eski imamı. 1968 yılında burası camiye çevrildi. Daha önce buranın Rumlara ait olduğu söyleniyor. Rumlar burayı kilise olarak kullanıyorlarmış. Dedelerimiz, babalarımız buraya geldikten sonra burayı virane bir şeklide bulmuşlar. Binanın ayakta kalmasını sağlamak amacıyla hem de kendilerine ibadethane yapmak için burayı camiye çevirmişler. 1968 yılından 1988 yılına kadar cami olarak kullanılmış. Benim çocukluğum burada geçti. Ben bu camide müezzin olarak yetiştim babamın peşinde. Buranın geçmişini dedelerimizden, babalarımızdan dinledik. 1988 yılında yan tarafında yeni camimizin inşaatı başladı. 1990?da yeni camimizin inşaatı bitince burası virane olarak kaldı. Yaklaşık 7-8 yıl önce muhtarımız müracaatta bulundu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları yetkilileri geldi. Geçmişini sorup araştırdılar. Burası güzel bir eser diyerek projesini çizdiler. Buranın mimari özelliklerine dayanarak bu binanın 300 yıllık bir bina olduğu söylendi. Burası Rumlardan da daha eski bir bina. Bu kadar güzel bir binanın virane bir şekilde kalması üzücü. Buranın cami olarak restorasyonun yapılmasını istiyoruz' şeklinde konuştu.
