2. Dünya Savaşı sırasında Polonya?da halkalanan kuşlardan birisiyle ilgili 80 yıl sonra Türkiye?den yapılan geri bildirim, bilim dünyasını şaşkına çevirdi. 1939 yılında Alman işgali atındaki Polonya?dan uçup Türkiye topraklarında bir avcı tarafından vurulduktan sonra ayağındaki halka sayesinde ana vatanı tespit edilen ve o dönemki gazetelere haber olan savaş mağduru özgürlük kuşunun peşine düşen Türk bilim insanları, Polonya?lı meslektaşlarına 80 yıl sonra yaptıkları geri bildirim sayesinde kuşun cinsini tespit etti.
Tarihler 5 Ağustos 1939?u gösterdiğinde Alman ordusu Polonya?ya yürüdü. Polonya halkı büyük savaşı bekliyordu. 26 gün sonra 1 Eylül 1939 Almanlar, Polonya?yı işgal edip 2. Dünya savaşını başlattı. Savaş ortamına rağmen Polonya?daki bilim insanlarının halkaladığı kuşlardan biri, özgürlüğe kanat açıp kilometrelerce uçarak geldiği Türk topraklarında genç bir avcı tarafından vuruldu.
Her şey geçtiğimiz günlerde Berlin Doğa Tarihi Müzesi?nde Araştırmacı olarak görev yapan Dr Emrah Çoraman?a sosyal medya üzerinden bir takipçisinin ??5 Ekim 1939?Tarihli Yeni Sabah gazetesinin bir sayfasında ?Varşovada?dan gelen zavallı talihsiz kuş? başlığı altındaki haberin küpürünü yollamasıyla başladı. Gönderilen haberde İstanbullu bir gencin o tarihte çayırda vurduğu bir kuşun ayağındaki halka numarasını fark ederek gazetenin matbaasına getirmesi haberleştirilmişti. Haberin devamında ise kuşun ayağındaki halkada G-429218 kod numarası ve Varşova - Polonya yazıyor olması gazeteciler tarafından şaşkınlıkla karşılanmış ve 'Savaştan kaçan özgürlük kuşu' olarak bu olayı yorumlamışlardı.
Dr. Emrah Çoraman kendisine gönderilen bu ilginç paylaşım sonrası harekete geçti. Çoraman, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi öğretim üyesi Doç. Dr. Kiraz Erciyes Yavuz?a başvurarak halkalı kuş hakkında bilgi istedi ve söz konusu kuştan hiç geri bildirim alınıp alınmadığını sordu. Ulusal Halkalama Programı Komisyonu üyesi de olan Doç. Dr. Kiraz Erciyes Yavuz, Polonya?ya yaptığı geri bildirim sonrası ölen kuşun cinsinden halkalandığı tarihe kadar tüm bilgilerine Polonyalı meslektaşları sayesinde ulaşmayı başardı.
80 yıl sonra yapılan geri bildirim şaşırttı
Doç Dr. Yavuz?un 80 yıl sonra yaptığı geri bildirim Polonyalı kuş araştırmacılarını şaşkına çevirirken, halkalı kuşun türünün kızıl sırtlı örümcek kuşu olduğu tespit edildi. İlk kez bir kuşun halkalanmasının ardından 80 yıl sonra geri bildirim alan yetkililer örümcek kuşunun 5 Ağustos 1939 yılında Polonya Lublin?de halkalandığı bilgisini Türk yetkililerle paylaştı. Kuştan 80 yıldır ilk kez haber aldıklarını belirten Polonyalı araştırmacılar, sosyal medya aracılığıyla yaşanan bu gelişmeyi de büyük mutlulukla karşıladılar.
Halkalama geri bildirimleri çok önemli
Halkalama çalışmaları yabani kuşların göç, beslenme, barınma ve ölüm nedenlerinin ortaya çıkarılması için son derece önem arzediyor. Günümüzde teknolojik gelişmeler sayesinde kuşlara verici takılarak birçok kuş an be an takip edilse de maliyetin yüksek olması sebebiyle halkalama yöntemi daha sık tercih ediliyor.
Doç. Yavuz, konuyla ilgili yaptığı açıklamada ise 'Halkalama çalışmalarının önemli amaçlarından biri de kuşun hareket güzergâhı hakkında yani göç yolu hakkında bir veriye ulaşmaktır. Halkalı bir kuşun canlı ya da ölü olarak tekrar bulunması ya da halkalı kuşun uzaktan fotoğraflanması sonucunda nerede, ne zaman, nasıl, kim tarafından bulunduğu bilgilerinin ulusal halkalama programına iletilmesi sonucunda kuşun geri bildirim raporu hazırlanır. Kuşun ne zaman halkalandığı, ne kadar süre yaşadığı, nereden nereye göç ettiği bilgilerini içeren bir rapor oluşturulur ve bu detaylar hem kuşu bulan, fotoğraflayan kişiye iletilir hem de yıllık hazırlanan halkalama raporlarında herkese sunulur. Kuşun takibinin yapılabilmesi için geri bildirimler son derece önemlidir. Kamuoyu bilinci oluşturulmalı ve halkalı bir kuş gören, fotoğraflayan, vuran kişilerin Ulusal Halkalama Programı ile iletişime geçerek kuşu bildirmeleri sağlanmalıdır. Şu ana kadar çocuklar, halkalamacılar, fotoğrafçılar, avcılar gibi çok farklı ilgi sahibi kişiler halkalı kuş bildiriminde bulunmuşlardır.' dedi.
Savaşa rağmen bilimsel çalışma
Gelişmenin bir diğer şaşırtıcı yanı ise Polonya?lı bilim insanlarının 2. Dünya Savaşı?nın en zorlu günlerini yaşarken bile doğa konusunda araştırma faaliyetlerini sonuna kadar sürdürmüş olmaları. Söz konusu örümcek kuşunun halkalandığı o günlerde, Alman ordusu hızla Polonya?ya doğru ilerliyor, büyük bir savaşın başlayacağı herkes tarafından biliniyordu. İşte buna rağmen bir grup bilim insanı, doğanın bilinmeyenlerini çözmek için araştırmalarını savaşa rağmen sürdürmüş. Halkalamanın yapıldığı tarihten sadece 1 ay sonra belkide araştırmacıların tamamına yakını Naziler tarafından öldürüldü. Dünyanın en ilginç bilimsel geri bildirimlerinden biri sayılan bu olay karşısında şaşkınlığını ifade eden Doç. Dr. Kiraz Erciyes Yavuz da 'Bu olay benim için de bir ilk oldu. Yıllardır Türkiye?de görülen halkalı yüzlerce kuşla ilgili yabancı meslektaşlarımıza geri bildirimlerde bulunduk. Ama hiçbirisi bu denli enteresan olmamıştı. Dünyada az görülecek bir olay?? dedi.
Trakuş önemli etken
Kuş fotoğrafçılığının gelişmesine önemli katkı sağlayan www.trakus.org sitesi, halkalı kuşlara ayırdığı özel sekme sayesinde Türkiye?de görülen halkalı kuşları yetkililere ulaştırma misyonunu da üstleniyor. Kuş fotoğrafçıları Türkiye?de çektiği kuşları bu sitede paylaşarak kuşun türü ve detaylı bilgilerine ulaşabiliyor.
