Anne-baba olabilecek yaştaki evli çiftler pek çok nedene bağlı olarak çocuk hayallerini erteleyebiliyor. Özel tekniklerle toplanarak dondurulan yumurta ve spermler ise yıllar sonra laboratuvar ortamında embriyoya dönüştürülerek, bebek sahibi olmak isteyen çiftlere umut oluyor. Memorial Kayseri Hastanesi Kadın Doğum ve Tüp Bebek Merkezi?nden Doç. Dr. Semih Zeki Uludağ, yumurta ve sperm dondurma işlemleri hakkında bilgi verdi.
Gebe kalma oranı kadın yaşına bağlı
Son 30 yılda dünya genelinde etkin ve güvenilir doğum kontrol yöntemlerinin yaygın olarak kullanılması, çiftlerin üreme potansiyeli üzerindeki etkisini de artırmıştır. Ekonomik açıdan gelişmiş toplumlarda kadınların kariyer ve çalışma hayatı, bebek sahibi olma isteklerinin önüne geçmiştir. Ancak kadınların yaşı ilerledikçe gebe kalma şansı da azalmaktadır. Özellikle 35 yaş sonrası yumurta sayısı ve oluşan yumurtanın kalitesi düşmekte ve bu durum, hem doğal yolla hem de tüp bebek yöntemi ile gebelik şansını azaltmaktadır.
Zaman ilerledikçe yumurta rezervi düşer
Her kız bebek, yumurtalıklarında 2 milyon civarında yumurta hücresiyle dünyaya gelmektedir. Bu yumurta sayısı genç ergenlik ile birlikte düşüş göstermeye başlar ve sayı 400 bine kadar geriler. Yıllar içinde bu azalma hiçbir şekilde durmaz ve menopoza kadar (ortalama 48 yaş) devam eder. Bazı kadınlarda bu azalma çok daha hızlı ortaya çıkmaktadır. Yumurta hücreleri çok erken yaşlarda bile neredeyse tükenme seviyesine gelebilir. 18-20 yaş arasındaki kadınlarda bile bu durum görülebilmektedir. Yumurtalık kapasitesinin erken tükenmesi, düzenli adet gören kadınlarda bazen belirti vermeyebilir. Bazen de adet kanamalarının sıklık ve süresindeki değişikliklerle bu durum ortaya çıkar. Yumurtalık rezervi, bazı kan tetkikleri ve ultrasonografi ile tespit edilmektedir.
Dondurulmuş embriyolarla başarılı gebelik
Günümüzde, gelişen teknoloji ve laboratuvar imkanları sayesinde, hem kadın hem de erkek üreme hücresi ve laboratuvar ortamında oluşturulan embriyolar dondurularak saklanmakta, ilerleyen dönemde kullanılmaktadır. Yumurta dondurma işleminde, ultrasonografi sayesinde yumurtalıklarından toplanan yumurta, laboratuvar ortamında ?kriyoprotektan? adı verilen koruyucu maddelerle etkileşime geçirilerek -196 derecede saklanmaktadır. Yumurta hücresine göre yaklaşık 500 kat daha küçük olan sperm hücreleri için yapılan dondurma işleminin başarısı göreceli olarak daha yüksektir. Spermlerin çözülmesi işleminde ise kriyoprotektan hücre dışına çıkarılır ve hücre içine suyun geri alınması sağlanır. Embriyo için yapılan dondurma işleminde de aynı teknik yüksek hızda uygulanmaktadır. Embriyolarda ise 1?inci günden 6?ıncı güne kadar gelişme aşamalarında dondurma işlemi yapılabilmektedir. Yapılan araştırmalarda dondurulmuş embriyo ile sağlanan gebelik sonucu doğan bebeklerin her açıdan daha sağlıklı olduğu belirlenmiştir.
Dondurma işlemi hangi durumda yapılmalı?
Özellikle üreme hücrelerine zarar veren kemeoterapi ve radyoterapi tedavisi üreme potansiyelini düşürmektedir. Bunun için kanser hastası kadınların tedavi sonrasında anne olabilmeleri için yumurtalarını dondurmaları önerilmektedir.
Bazı ameliyatlar üreme potansiyelini düşürmektedir. Bu ameliyatlar öncesinde sperm ve yumurtalar dondurulmaktadır. Tedavi süreci bittikten sonra dondurulan bu sperm ve yumurtalar kullanılabilir.
Evli olmayan ancak erken menopoz riski olan kadınların yumurta hücreleri de dondurulmakta, evlilik sonrasında gebelik için kullanılmaktadır. Ailesinde erken menopoz hikayesi olan kadınların belirlenmesi bu açıdan önemlidir.
Bazı sosyoekonomik nedenlerle bebek sahibi olmayı erteleyen anne-baba adaylarının ilerleyen dönemde üreme yeteneklerini kaybetme riskiyle karşı karşıya gelmesi söz konusu olabilmektir. Bunun için yumurtalık rezervi azalması için risk faktörlerini taşıyan kadınların yumurtalarını dondurup saklatması, ileride çocuk sahibi olmaları için bir umut ışığı oluşturacaktır.