Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Veteriner Fakültesi Zootekni ve Hayvan Beslenme Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Kaya ve Araştırma Görevlisi Bora Bölükbaşı tarafından hazırlanan derlemede; çeltik samanının besleyici değerinin artırıldıktan sonra hayvan beslemede etkin bir şekilde kullanılabilmesinin mümkün olabileceği belirtildi.
Türkiye?de yıllık ortalama 900 bin ton çeltik üretiminin olduğu ifade edilen derlemede; çeltik saplarının tarlada yakılarak doğaya zarar verilmesi yerine kaba yem ihtiyacına büyük bir katkı sağlayabileceği açıklandı.
Kaba yem açığı 25 milyon ton
Çeltik samanıyla ilgili önemli bilgilerin paylaşıldığı derlemede şu bilgilere yer verildi: 'Ülkemizde çayır, mera alanlarının ve yem bitkisi üretiminin yetersiz oluşu büyükbaş ve küçükbaş hayvanların beslenmesinde önemli bir yere sahip olan iyi kaliteli kaba yem açığına sebebiyet vermektedir. Kaliteli kaba yem ihtiyacının karşılanmasında yaşanan bu açık, çoğu zaman hayvan yetiştiricilerimizi buğdaygil samanlarının kullanımına sevk etmektedir. Her ne kadar samanla kaba yem açığımızı kapatma fikri doğru bir yaklaşım olmasa da yaklaşık 20-25 milyon ton kaba yem açığımızı göz önünde bulundurduğumuz günümüz şartlarında buğdaygil samanlarının rasyonlarda yer almasının elzem olduğu anlaşılmaktadır. Buğdaygil samanları; kolay fermente olabilen enerji kaynaklarını ve besin maddelerini düşük miktarda içermeleri; yem tüketimi ve sindirimini sınırlandıran balast maddeleri fazla miktarda kapsamaları nedeniyle, düşük kaliteli kaba yemler olarak nitelendirilmektedir. Samanlar büyükbaş hayvan rasyonlarına karma yemler ile birlikte diğer kaba yemlerin bir bölümü yerine günlük 2-3 kilogram civarında katılabilmektedir. Ülkemizde hayvan beslemede başlıca buğday, arpa ve yulaf samanları tercih edilmekteyken, çeltik samanı kullanımı yaygın değildir ve genellikle tarlalarda yakılarak çevreye ve toprağa ciddi zararlar verilmektedir' denildi.
Araştırmalara göre besin değeri daha yüksek
Çeltik üretiminin yapıldığı birçok Uzak Doğu ve Asya ülkelerinde çeltik samanının hayvan beslemede yaygın olarak kullanıldığı belirtilen açıklamada, 'Çeltik samanının hayvan yetiştiricileri tarafından ülkemizde tercih edilmemesi, hayvanların tüketmediği, besin değerinin olmadığı veya buğday samanına göre daha değersiz bir ürün olduğu gibi yanlış düşüncelerden kaynaklanmaktadır. Hatta çeltik tarımının yoğun olarak yapıldığı bölgemizde bile hayvan yetiştiricilerimizin çoğu tarlasındaki çeltik samanını yakıp dışarıdan buğday samanı satın almaktadır. Ancak yapılan birçok araştırmada çeltik samanının buğday samanına göre daha fazla besin maddesi içerdiği ve daha iyi sindirilme derecesine sahip olduğu ortaya konmuştur. Ülkemiz çeltik üretimi yıllık ortalama 900 bin ton civarında olup, Karadeniz Bölgesi çeltik üretiminde yaklaşık yüzde 26?lık paya sahiptir. Samsun ise çeltik üretiminde ülkemizde ikinci sırada yer almakta ve toplam çeltik üretiminin yüzde 15?ini karşılamaktadır. Üretilen çeltikten önemli miktarda çeltik samanı elde edilmektedir. Çeltik samanının, yüksek miktarda silika ve lignin içermesi, lezzet ve tüketilebilirliğinin düşük, yapısal karbonhidratların sindiriminin sınırlı düzeyde olması ve düşük düzeyde azot içeriği, ruminant(geviş getiren) beslemedeki yem değerini olumsuz etkileyen faktörlerdir. Çeltik samanının besleyici değerini artırmak için fiziksel, kimyasal ve biyolojik muameleleri içeren birçok yöntem araştırılmıştır. Dünya genelinde ve ülkemizde ruminant beslemede kaliteli kaba yem ihtiyacının karşılanmasında yaşanan sıkıntı, buğdaygil samanlarından ve özellikle ruminant rasyonlarına sınırlı miktarlarda katılan çeltik samanından daha etkin bir şekilde yararlanmayı gerektirmektedir. Ülkemiz hayvancılığında mevcut kaba yem açığı dikkate alındığında, çeltik samanının tarlalarda yakılarak çevreye ve toprağa zarar vermek yerine, doğrudan, patozdan geçirilerek veya üre, amonyak gibi bazı kimyasallar ile muamele edilerek hayvan beslemede kullanımı mümkündür' bilgilerine yer verildi.
