Tarihin birçok dönemine ev sahipliği yapan Tokat'ta, Anadolu'nun ilk Türk Camilerinden Garipler Camii kitabesinde, Melik Danişmend Gazi tarafından XI. yüzyılın son çeyreğinde (1080-1090) inşa ettirildiği bilgisi yer alıyor. Semerkant Mahallesinde bulunan Garipler Camii, minaresinde yer alan yeşil sırlı tuğlalardan dolayı halk arasında Yeşil Minareli Camii olarak biliniyor.
1071 Malazgirt Zaferinden sonra bütün Anadolu'daki en eski cami olma özelliği bulunan Garipler cami, Buhara yakınlarında 1040 Karahanlılar tarafından yapılan Degaron Cami ile aynı plan tipine sahip. 14. yüzyılda yapılan mihrapta bir kitabe bulunan cami dört sütun, koridorlar, dikdörtgen mazgallı pencereler caminin belirgin özelliklerinden. Tarihi kaynaklarda Anadolu'nun İslamlaşmasında Garipler Camii'nin payının olduğu yer almaktadır.
2008 yılında restore edildi
Vakıflar Tokat Bölge Müdürü Yılmaz Kılınç, Garipler Camii'nin birkaç defa restorasyondan geçirildiğini söyledi. En son 2008 yılında restore edilen caminin asırlardır açık olduğunu ve ibadete devam edilmekte olduğunu belirten Kılınç, ?Camide gördüğünüz sütunlar ilk yapıldığı zamandan kalma sütunlar. Plan olarak Degaron Cami ile aynı camidir. Dönem dönem 70 ve 80'li yıllarda basit onarımlı restorasyonlar yapılmıştır? dedi.
Kitabesi üzerinde olan tek mihraplı cami
Garipler Cami İmam Hatibi Adem İşbilir, Tokat Fatihi Melik Danişmend Gazi tarafından yaptırılan ilk caminin iç dizaynın sade olduğunu, ibadet edenlere farklı bir huşu kattığını söyledi. Caminin Anadolu'daki camilerden farklı bir mimariye sahip olduğunu ifade eden İşbilir, kitabesi üzerinde olan ve orijinal olan tek mihraplı cami olduğunu belirterek, ?Kitabesi üzerinde olan başka camimiz Türkiye'de mevcut değildir. Yüce Rabbim bizlere böyle kutsal bir görevi nasip ettiği için şükürler olsun. Ecdat yadigarı olan böyle güzel bir camide bu görevi yapmak ayrıca bir şereftir? diye konuştu.
