Merkez Bankası (MB) kredilerin tüketimden ziyade sürdürülebilir büyümeyi destekleyecek alanlara yönlendirmesini amaçlayan bir düzenlemeye gitti.
İhtiyaç kredilerindeki artış hızı ocak sonu itibariyle yüzde 30’u aşınca MB bu alana müdahale edeceğinin sinyallerini vermişti.
İhtiyaç kredileri tüketimi artıran unsurlar arasında yer alırken, tüketimdeki artışın bir kısmı ithalat talebi yarattığı için cari açığa olumsuz yansıyabiliyor. Aynı zamanda iç talebin kuvvetlenmesi enflasyonu da artıran unsurlar arasında yer alıyor.
‘İstikrara katkı sağlayacak’
Düzenleme cumartesi günü resmi gazetede yayımlanırken MB’nin açıklamasında, “Yeni uygulamanın, kredi arzının tüketimden ziyade sürdürülebilir büyümeyi destekleyecek verimli ve üretim odaklı sektörlere yönlendirilmesine, cari işlemler dengesinin olumlu etkilenmesine ve finansal istikrarın desteklenmesine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir”dendi.
İki değişiklik
MB iki değişiklikle bireysel kredilerine yönelimi kısıtlamayı amaçlıyor.
İlk değişiklik, bireysel kredi reel değişiminin zorunlu karşılık formülündeki ağırlığında yapıldı. Diğeriyse yabancı para kredilerin erken kapatılması veya vadesinden önce yapılandırılması amacıyla kullanılan lira cinsi kredilerinin zorunlu karşılık formülü oldu.
MB belirlediği sektörlere kullandırılan iki yıldan uzun vadeli kredilerin zorunlu karşılıklar formülünde değişikliğe giderek bu kredilerde bankaları zorunlu karşılık teşviklerinden daha kolay yararlanabilir hale getirdi.
Sektörler belirlendi; tütün ve içki kapsam dışı bırakıldı
MB’nin belirlediği sektörler ise tarım, ormancılık, balıkçılık, madencilik, taş ocakçılığı, imalat, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı, ulaştırma, depolama, konaklama, yiyecek hizmeti faaliyetleri, bilgi ve iletişim oldu. İmalat sektöründe tütün ve içki kapsam dışı bırakıldı.
MB’nin hafta sonundaki açıklamasında şöyle dendi: “Yıllık reel kredi büyüme oranı; %15’in üzerinde olan bankalar için; selektif sektörlere kullandırılan 2 yıldan uzun vadeli krediler ile 5 yıl ve daha uzun vadeli konut kredileri reel değişimlerinin tamamı büyüme oranı formülünün pay kısmından düşülerek hesaplanan uyarlanmış reel kredi büyüme oranının yüzde 15’in altında olması, yüzde 15’in altında olan bankalar için; 5 yıl ve daha uzun vadeli konut kredileri dışında kalan bireysel kredi reel değişiminin yüzde 75’i ve yabancı para nakdi kredilerin erken kapatılması veya vadesinden önce yapılandırılması amacıyla 9 Mart 2020 tarihinden itibaren kullandırılan Türk lirası kredilerin tamamı büyüme oranı formülünün pay kısmından düşülerek hesaplanan uyarlanmış reel kredi büyüme oranının %5’in üzerinde olması, durumunda zorunlu karşılık teşviklerinden yararlanılabilecektir.”
Kredi büyümesini teşvik etmişti
Kredi büyümesinin düşük zorunlu karşılık oranları ve daha yüksek faizle teşvik edildiği yeni sistem MB tarafından geçen yıl ağustos ayında devreye alınmıştı.
Sistem daha sonra kredi büyümesinin hesaplanmasında tüketici fiyat endeksinden (enflasyon) arındırılmış hesaplamaya geçilmişti. Ayrıca uzun vadeli ticari kredileri ve konut kredilerini teşvik edecek şekilde güncellenmişti.
MB’nin bir önceki değişikliği ise sistemin yabancı para zorunlu karşılık oranları için de kullanılması olmuştu.
Bugünkü değişikliklerle birlikte MB bankaların kredi büyümesi ve kompozisyonuna yönlendirici niteliği de güçlenmiş oldu.
MB, zorunlu karşılıkları, temel para politikası aracı olan kısa vadeli faiz oranlarını destekleyici, makro ihtiyati bir araç olarak görüyor. Banka zorunlu karşılıkları ‘esnek ve etkin bir şekilde kullanmaya’ devam edeceğini de belirtiyor.
MB’nin güncel uygulamasına göre bankaların lira zorunlu karşılık oranını yüzde 2’ye düşürmeleri, döviz zorunlu karşılık oranlarında ise 2 puan indirim sağlamaları için enflasyondan arındırılmış yüzde 5-15 kredi büyümesi sağlaması gerekiyor.
