Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın duyurduğu; kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin desteklerinde süre uzatımı, ilave istihdama prim ve ücret desteği sağlanmasını öngören İstihdam Kalkanı Paketi, aradan iki hafta geçmesine rağmen henüz TBMM gündemine gelmedi.
DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, paketin gecikmesinde ekonomi yönetimini düşündüren iki teknik konu var. Bunlardan biri iş dünyasının uzun süredir beklediği kamuya olan borçların yeniden yapılandırılması... Hazine ve Maliye Bakanlığı bürokratları, bu konuda teknik düzeyde çalışmalarını sürdürüyorlar.
Ancak ekonomi yönetimi, iş dünyasından her platformda baskı gelmesine rağmen, yeniden yapılandırma konusunda henüz kesin bir karar vermiş değil. Özellikle yeniden yapılandırmanın kapsamı ve başlangıç tarihi bürokratların üzerinde durduğu en önemli konu olarak ön plana çıkıyor.
Daha önce çıkarılan yeniden yapılandırmalar, ekonomik sıkıntıların başlangıç tarihi esas alınarak, o zaman diliminden itibaren oluşan kamuya yönelik yükümlülüklerin taksitlendirilmesi suretiyle gerçekleştiriliyordu. Stok affı ve matrah artırımı gibi unsurlar ise sıkıntının başlangıç tarihinden bir önceki vergilendirme dönemini içeriyordu.
MTV, trafik, emlak vergisi
Eğer ekonomi yönetimi yeniden yapılandırmaya karar verirse en ağırlıklı seçenek, COVID-19’un pandemi (salgın) olarak kabul edildiği Mart ayının esas alınması. Bu tarihten itibaren, borçların ne kadar geriye dönük yapılandırma kapsamında olacağı ise bürokratların yaptığı teknik çalışma sonuçlanınca sunulacak rapora göre ekonomi yönetimi tarafından belirlenecek. Yapılandırmaya karar verilmesi halinde, vergi, SGK gibi borçlar yanı sıra vatandaşların da MTV, trafik cezası, emlak vergisi gibi borçları da kapsama alınıp alınmamasına karar verilecek.
Hazine’ye nakit dopingi
Uzmanlar, Hazine’nin ciddi anlamda nakit sıkışıklığı yaşadığı bir dönemde, dikkatli hazırlanarak çıkarılacak bir yapılandırmada, ciddi anlamda Hazine’nin kasasına nakit girişi sağlanabileceğini kaydediyorlar. Bir çok kişinin uzun süredir “nasıl olsa yapılandırma çıkacak” beklentisiyle yükümlülüklerini yerine getirmediği kaydedilirken, cazip koşullar (peşin ödemede indirim ve taksitlendirme) sağlanması halinde, bu imkanı değerlendirebilmek için ödeme yapabileceği öngörülüyor.
İşsizlik sigortası payı
Paketin TBMM’ye sevkini geciktiren ikinci husus ise İşsizlik Sigortası Fonu için işveren payının yüzde 2’den yüzde 4’e, işçi payının ise yüzde 1’den yüzde 2’ye çıkarılması planı.
Bu konuda yapılan hazırlık, gazeteniz DÜNYA’da gündeme geldikten sonra iş dünyasından ciddi anlamda tepki oluşmuştu. Bu noktada ekonomi yönetiminin alternatif bir kaynak bulması halinde, İşsizlik Sigortası Fonu payının artırılması fikrinden vazgeçebileceği kaydediliyor.
Vergi affını yasalaştırmak sektörlerin önünü açacak
Güncel Group Yönetim Kurulu Başkanı YMM Yılmaz Sezer, bugüne kadar yapılan hiçbir yapılandırma ve vergi affında kamuoyunun hemfikir olmadığını söyledi. Daha önce bu uygulamalara karşı çıkan, vergisini düzenli ödeyen mükelleflerin yanı sıra teknisyenlerin de COVID-19 döneminde böyle bir düzenlemeye sıcak baktığını bildiren Sezer, “Ülkenin ekonomisini düzlüğe çıkarmak için vergi affı dışında tüm fedakarlığa katlanan, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere, düşük faizli kredilerle ekonomiyi canlandırmaya çalışan ekonomi yönetiminin bence yapması gereken son bir hamle kaldı; bu da vergi affını yasalaştırmak. Bu suretle hem kamuoyunda oluşan beklenti karşılanmış olacak, hem ekonomik anlamada tüm sektörlerin önü açılmış ve desteklenmiş olacak” değerlendirmesinde bulundu.
İstihdam Kalkanı Paketi'nde başka neler var?
İstihdam Kalkanı Paketi'nde iki kritik konu dışında çıkarılması gereken temel düzenlemeler şunlar:
■ COVID-19 önlemleri kapsamında hayata geçirilen işten çıkarma yasağı, yeni bir yasal düzenleme yapılmasına gerek olmadan Cumhurbaşkanı kararıyla uzatılabilir. Ancak bu yasal düzenlemeyle öngörülen süre uzatımı yanı sıra Cumhurbaşkanına yeni bir üç aylık uzatma hakkı verilecek.
■ Halen, prim ve ücret desteği verilen kısa çalışma ödeneğinde süre uzatılmayacak, desteğin şekli değiştirilecek. Yeni uygulamada ücret desteği kalkacak, prim desteği devam edecek.
■ Yeni dönemde, Ocak 2019-Nisan 2020 tarihleri arasında işsiz kalanların yeniden işe dönmelerini sağlamak amacıyla bunları istihdam edenlere teşvik sağlanacak.
■ Daha önceki istihdam paketlerinde hayata geçirilen, ilave istihdama destek uygulaması belirli bir süre için tekrar getirilecek.
■ 25 yaş altı ve 50 yaş üstü için yarı zamanlı çalışma sistemi ayrı bir teşvik mekanizmasıyla desteklenecek.
■ İşten çıkarılanlar 1-3 ay arasında tekrar bir işe girerse, işsizlik ödeneği aldığı dönem için de uzun vadeli sigortaları ödenecek. Mevcut uygulamada, işsizlik ödeneği alanların sigorta primleri ödenmiyor.
■ İstihdam Kalkanı paketindeki uygulamalar 3’er aylık dönemler halinde takip edilecek. Dönem sona erdiğinde yeni bir durum değerlendirmesi yapılacak. Ortaya çıkan ihtiyaca göre bazı destek unsurları kaldırılabilecek veya yeni destek mekanizmaları hayata geçirilebilecek.
İŞ DÜNYASI NE DÜŞÜNÜYOR?
İstihdamın korunması için çok önemli
Erdal Bahçıvan (İSO Başkanı): Genellikle nakdi teminat istendiği için şirketlerimiz teminat bulmak için yüksek maliyetlere katlanıyor. Artık nitelikli yatırımların tapuya, gayrimenkule bağlı bu tür eski tip teminat alışkanlıklarından kurtarılması gerekiyor. Bunun yerine proje bazlı bir bakış açısıyla, yatırımın sonunda ortaya çıkacak değer teminat olarak kabul edilmelidir. Pandemide işin ve istihdamın korunması için uygulanan kısa çalışma ödeneği önemli katkıda bulunuyor. Birçok sektör için gerçek anlamda toparlanmanın uzun süre gerçekleşmeyeceği dikkate alındığında, istihdamın korunması için kısa çalışma ödeneğinin en az üç ay ve hatta yıl sonuna kadar uzatılmasını zorunlu görüyoruz.
Şirketlerimiz bu süreçte gücünü kaybetmemeli
Celalettin Kesikbaş (Eskişehir Sanayi Odası Başkanı): Pandeminin etkisi yavaş yavaş kalkmaya başlamış olmasına rağmen önemli bazı sektörlerde geriye dönüş çok hızlı olmayacak. İstihdamın korunması ve maliyetlerin yükselmesini önlemek amaçlı olarak en az 3 ay daha bu uygulamaların devam etmesi, üretim ekonomisinin güçlenmesi ve tekrar kendine gelmesi açısından çok önemli. Her zaman dediğimiz gibi pandemi sonuna kadar piyasalar açıldığında şirketlerimizin mali olarak sağlıklı olması da çok önemli. Türkiye’yi önemli fırsatlar bekliyor, ancak şirketlerimiz bu süreçte gücünü kaybetmemeli. Devletimizin bugüne kadar kararlılıkla aldığı önlemleri devam ettirmesini çok önemsiyoruz. Toparlanma başladı ancak henüz istenilen seviyelerde değiliz.
Ekonomide hızlı toparlanma için destekler sürmeli
İbrahim Burkay (Bursa TSO Başkanı): Kısa Çalışma Ödeneği, istihdamın korunması noktasında çok faydalı oldu. Bu süreçte Bakanlığımız tarafından Bursa’da 257 bin çalışana 800 milyon lirayı aşkın kısa çalışma ödeneği aktarıldı. Haziran ayı ile başlayan normalleşme sürecinde Bursa’da birçok işletmenin faaliyetini artırdığını ve yeniden üretime başladığını görüyoruz. BTSO olarak bizler de bu dönemde kentimizde üretimin kesintisiz devamı ve çalışan sağlığının korunmasına yönelik COVID-19 tedbirlerini hızla hayata geçiriyoruz. Üretimi ayakta tutacak ve rekabet gücümüzü daha da artıracak çalışmalarımızı hızlandırıyoruz. Üç ayı aşkın bir süredir koronavirüsle mücadele eden işverenlerimiz gelirlerinin önemli ölçüde azaldığı bu süreçte elindeki tüm finansal imkanları kullanarak çalışanına sahip çıktı. Şu anda normalleşme süreci başlamış olsa da salgının ticaret üzerindeki etkisi devam ediyor. Bursa iş dünyası olarak salgın döneminde olduğu gibi bu dönemde de birinci önceliğimiz ‘istihdamı korumak’ olacak. Bunun yanında istihdamı artırmaya yönelik de önemli hedeflerimiz var. Dolayısıyla bu noktada istihdamın korunmasına ve artırılmasına dönük yeni destek mekanizmalarının hızla hayata geçirilmesinde fayda görüyoruz.
Vergi ve SGK prim yapılandırılması çok önemli
Adnan Ünverdi (Gaziantep SO Başkanı): Devletimiz tarafından gerek toplumsal gerekse ekonomiye yönelik çok önemli destekler veriliyor. Her ne kadar normalleşme adımları atılmış ve kontrollü normale geçilmiş olsa da salgının sanayi ve üretim üzerindeki olumsuz etkileri devam ediyor. Bugün iş dünyası kamu tarafından sağlanan vergi ötelemesi, düşük maliyetli kredi imkanları, kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin desteği gibi istihdamdan finansmana kadar verilen desteklerle ayakta durmaya çalışıyor. Tabii normalleşme adımları umut verici ancak sanayide, ihracatta toparlanma ve sürdürülebilir istihdam için zamana ihtiyacımız var. Bu zaman zarfında da daha önce belirtildiği gibi yeni destek paketlerinin ivedi olarak açıklanması ve hayata geçirilmesi büyük önem taşıyor. Özellikle ertelenmiş, günü yaklaşan vergi ve SGK prim ödemelerinin yeniden yapılandırılması çok önemli. Çünkü ertelenen ödemeler üst üste gelecek. Bu nedenle biriken borçların ertelenmesi ve tek seferde değil de vadelere yayılması beklentilerimiz arasında yer alıyor. Baştan beri istihdam konusunda sanayicilerimiz çok hassas davrandılar. Bundan sonra da istihdamın sürdürülebilirliği noktasında, 3 ay işçi çıkarmama yasağından dolayı kısa çalışma ödeneğinin devam etmesi büyük önem taşıyor.
Bir taslak üzerinde çalışıldığını biliyoruz
Ender Yorgancılar (EBSO Yönetim Kurulu Başkanı): Kısa çalışma ödeneği sanayi kesimine önemli bir destek sağladı. 3 ay daha uzatılması herkes tarafından bekleniyor. Bu konuda TOBB bünyesinde sanayi odası başkanları, zoom üzerinden yaptığımız toplantıda da kısa çalışma ödeneğinin 3 ay daha uzatılması yönünde görüş bildirdi. Bize gelen bilgiler bir taslak üzerinde çalışıldığı ve uzatılacağı yönünde. Şu an en önemli konu uzatmanın devam etmesi…
Yılbaşına kadar devamını istiyoruz
Özer Matlı (Bursa Ticaret Borsası YK Başkanı): Pandemi nedeniyle iş kaybı olan işletmelerdeki kısa çalışma ödeneğinin yılbaşına kadar devam etmesini istiyoruz. TOBB’un da bu konuda girişimleri bulunuyor. Devlet bu alana kaynak aktardı ve aktarılan kaynaklar noktasında desteğin devam etmesi iş dünyası adına pandemi sürecinin geçişi döneminde ciddi bir fayda yaratacaktır.
Talebimiz 3 ay daha uzatılması
Yavuz Uğurdağ (İnegöl Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı): Sanayiciler ve iş dünyası olarak kısa çalışma ve ücretli izin desteğinin üç ay daha uzatılmasını talep ediyoruz. Bu konuyla ilgili Maliye Bakanlığı’nın Çalışma Bakanlığı ile birlikte çalıştığını biliyoruz. Henüz net bir açıklama yapılmamış olsa da iş dünyası olarak talebimiz 3 ay daha uzatılması yönünde.