Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarıyla yasaklanan kişi ve kuruluşların faaliyetlerinin engellenmesine ve mal varlıklarının dondurulmasına yönelik mekanizmanın ‘güncellenmesini’ içeren 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesi Kanunu, muhalefetin şerhlerine rağmen Meclis'ten geçmişti. Söz konusu kanun, dernek ve vakıflara yaptırımı artıran ve kayyum atanmasının önünü açan maddelerin eklenmesi nedeniyle tartışmalara neden olmuştu.
VENEDİK KOMİSYONU: ULUSLARARASI GEREKLİLİKLERİ AŞTI
Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki yasaların, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) uygun olup olmadığını denetlemekle görevli Venedik Komisyonu da mevcut kanun hakkında değerlendirmelerde bulundu. Komisyon'un yayımladığı görüşte, komisyonun hukuk uzmanları tarafından incelenen kanunun uluslararası gereklilikleri aştığı ve temel insan hakları özellikle dernek kurma özgürlüğü ve ifade özgürlüğünün yanı sıra adil yargılanma hakkı açısından kapsamlı sonuçlara neden olduğu belirtildi.
'HUKUKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE UYMALARI GEREKİYOR'
Komisyonun Türkiye'nin terör açısından yüz yüze geldiği zorlu güvenlik durumunun farkında olduğu kaydedilen açıklamada, yine de Avrupa Konseyi'nin üye devletlerinin terörle mücadele için adım atarken uluslararası insan hakları gibi bütün uluslararası hukuki yükümlülüklerine uymaları gerektiğinin altı çizildi.
Venedik Komisyonu ayrıca bahse konu kanunun amaç ve etkinliklerinden bağımsız olarak Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin kitlesel imha silahlarının yayılmasının önlenmesine ilişkin kararlarında belirtilen tavsiyelerin ötesine geçtiğini de kaydetti.
KOMİSYONUN KAYGILARI
Komisyon tarafından vurgulanan kaygılar arasında yardım toplama konusunda ayrım gözetmeksizin getirilen yeni koşullar, sivil toplum kuruluşlarının risk değerlendirmesinde şeffaflığın olmaması ve bir derneğin yönetim kurulu üyesinin görevden alma ve yeni üyeleri atama konusundaki uygulamalara dikkat çekildi.
'DEMOKRATİK PERSPEKTİF AÇISINDAN SORUN'
Komisyon yasanın acele bir tavırla sivil toplum ve paydaşlar tarafından yeterince tartışılmadan kabul edilmesini esefle karşıladıklarını ve bunu demokratik perspektif açısından sorun olarak tanımladıklarını da ifade etti.
NE OLMUŞTU?
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarıyla yasaklanan kişi ve kuruluşların faaliyetlerinin engellenmesine ve mal varlıklarının dondurulmasına yönelik mekanizmanın ‘güncellenmesini’ içeren AK Parti’nin yasa teklifi muhalefet şerhiyle TBMM’de komisyondan geçmişti.
Ancak adı ‘Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi’ olan pakete dernek ve vakıflara yaptırımı artıran maddeler de eklenmesi tepki çekmişti.
'SİVİL TOPLUM İŞLEVSİZ HALE GELECEK' KAYGISI
STK’lar örgütlenme özgürlüğünün kısıtlandığını savundu. Sosyal medyada kampanya başlatan dernek ve vakıflar ‘Yeniden düzenleyin’ çağrısı yapmıştı: Sivil toplum alanı işlevsizleştirilecek, yaptırımlar artacak. Basit soruşturmayla kayyum yolu açılıyor.
İfade özgürlüğünü zedeleyecek düzenlemede tarafların görüşleri alınmalı. Yardım toplama faaliyetleri kısıtlanıyor. İçişleri’nin siyasi vesayeti güçlendiriliyor. Teklif bu haliyle yasalaşırsa dernekler, kulüpler tek imzayla kapatılma riskiyle karşı karşıya kalacak.
VENEDİK KOMİSYONU'NA BAŞVURU
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi'nin Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komitesi Şubat 2021'de kanunun uluslararası insan hakları standartlarına uygun olup olmadığı konusunda Venedik Komisyonu'nun görüşüne başvurmuştu.
Tam adı Hukuk Yoluyla Demokrasi İçin Avrupa Komisyonu olan danışma organı ancak İtalya'nın Venedik kentinde bulunması sebebiyle kısaca Venedik Komisyonu olarak adlandırılıyor.
