Türkiye’nin yeni ekonomi modeli istihdamda karşılık bulmuyor. Düşük faiz yüksek kur ile Hükümet ekonomide Çin modelini örnek alırken, bunun istihdama yansıması ise şimdilik ‘sıfır’.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, modelin sanayide tutmadığı görülürken nitelik iş gücü gittikçe kayboluyor. İşsiz sayısı ekimde bir önceki aya göre 75 bin kişi azalarak 3 milyon 717 bin kişiye geriledi. İşsizlik oranı ise yüzde 0,2 azalışla yüzde 11,2 olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin sayısı ekimde bir önceki aya göre 180 bin kişi artarak 29 milyon 581 bin kişi, istihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile yüzde 46,2 olarak kaydedildi. Ekim ayında, istihdam edilenlerin sayısı, bir önceki aya göre tarım sektöründe 33 bin kişi, hizmet sektöründe 211 bin kişi arttı. Ancak aynı dönemde istihdam edilenlerin sayısı sanayi sektöründe 58 bin kişi, inşaat sektöründe 4 bin kişi azaldı.
İstihdam edilenlerin yüzde 17,0’ı tarım, yüzde 21,5’i sanayi, yüzde 6,1’i inşaat, yüzde 55,4’ü ise hizmet sektöründe yer aldı. Mevsim etkisinden arındırılmış atıl iş gücü oranı yüzde 22,8 oldu.
15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,8 puan azalarak yüzde 20,1, istihdam oranı 0,3 puanlık artışla yüzde 33,4’e yükseldi.
Bu yaş grubunda iş gücüne katılma oranı ise bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 41,8 seviyesinde gerçekleşti. Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü (geniş tanımlı işsizlik) oranı ekim ayında bir önceki aya göre 1 puan artarak yüzde 22,8’e yükseldi.
Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 15,6 iken, potansiyel iş gücü ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 18,7 olarak gerçekleşti. Ekim ayında sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki payını gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı ayına göre 2,3 puan azalarak yüzde 29,5 olarak gerçekleşti. Tarım dışı sektörde kayıt dışı çalışanların oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 2,6 puan azalarak yüzde 18,1 oldu.
‘İHRACAT ARTIŞI İŞ BAŞINA YANSIMIYOR’
Düşen sanayi istihdamına dikkat çeken ekonomistler de yeni modele değindi. Ekonomist Oğuz Demir “Eylül’de 218 bin artan sanayi istihdamı Ekim’de 58 bin düştü. Hizmette ise toparlanma sürüyor. İstikrarsız rekabetçi kur ile ihracat artışı istihdamda da istikrar yaratmıyor. Hizmetlerde ise istihdam bunca olumsuzluğa karşı tüketici sayesinde artmaya devam ediyor. Yani neymiş? Pahalılık altında ezilen ve tükenen tüketici de tüketemediği zaman bakalım istikrarsız, rekabetçi kur bize ihracat artışı dışında ne verebilecek? Yatırım artmadığı sürece ihracat artışı sadece ihracatçı firmaların ciro artışından ibaret kalıyor. Yeni deneme yapanlara duyurulur” yorumunu yaptı.
‘TÜRKİYE BÜYÜYOR AMA İŞSİZLİKLE’
CHP sözcüsü Faik Öztrak “Milletin vekillerine kapı duvar olan TÜİK, ‘çakma işsizlik’ rakamlarını açıklamış. TÜİK ‘e göre geniş işsiz sayısı Ekim’de, bir önceki aya göre 387 bin kişi artarak, 8 milyon 281 bine çıkmış. Buna göre işsizlerimizin sayısı pandemi öncesi dönemin yaklaşık 2 milyon üzerinde. Yine geniş işsizlik oranı da, bir önceki aya göre, 0,9 puan artarak Ekim’de yüzde 22,8 olmuş. Pandemi öncesinde aynı oran yüzde 19’un altındaydı. İşsizlik verilerinde dikkat çeken diğer bir husus: Şu kadar büyüdük, bu kadar şahlandık denen ekonomide iş gücüne katılımın halen pandemi öncesi seviyeleri yakalayamaması. İnsanlarımız ekonomide bu kadar büyüme varsa, iş aramak için acaba neden bu kadar utangaç davranıyor? İş gücüne katılımın düşük kalması, işsiz sayımızı da 303 bin kişi aşağı çekmiş. Türkiye’nin sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 1 civarında büyüdüğü 2018 ve 2019’da, iş gücüne katılma konusunda daha hevesli olan yurttaşlarımızın, çift haneli büyümeden bahsedildiği 2021’de iş gücü piyasasına girmekten imtina etmesi ve iş bulma umudunu kaybediyor olması gerçekten enteresan. Erdoğan’ın sebep olduğu döviz kuru şoklarıyla darbe yiyor. Ekim’de sanayi ve inşaat istihdamında kayıplarımız var. Bunun devamı halinde, hesabını millete kim verecek?” yorumunu yaptı.
8 MİLYON KİŞİ EKMEK KAPISI ARIYOR
DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), İşsizlik ve İstihdamın Görünümü raporunu yayımladı. Rapora göre; salgın öncesinde, 2019 Ekim ayında 6 milyon 413 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı, Ekim 2021’de 1 milyon 869 bin artarak 8 milyon 281 bin oldu. Geniş işsizlik eylül-ekim arasındaki bir ayda ise 387 bin arttı. Raporda, ekim ayında dar tanımlı işsizliğin yüzde 11,2, geniş tanımlı işsizliğin yüzde 22,8 olduğu belirtildi. Dar ve geniş işsizlik arasındaki 11,6 puan fark “Dar ve geniş işsizlik arasındaki makasın bu denli açılmasının en önemli nedeni, salgın dönemindeki işten çıkarma yasağının dar tanımlı işsizliği sınırlı düzeyde tutmuş olması ve işbaşında olunan sürenin azalmasıdır. Böylece dar tanımlı işsizlik sınırlı kalırken geniş tanımlı işsizlik fırlamıştır” diye açıklandı. Raporda, TÜİK ve İŞKUR’un işsizlik verileri arasında farkın devam ettiği belirtildi.
