CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü nedeniyle “Şeffaflık Raporlarında Türkiye” başlıklı bir rapor hazırladı.
Karaca, raporunda; “2021 yılı saray rejiminin, ifade ve düşünce özgürlüğüne saldırılarının zirve noktasına ulaştığı bir yıl olmuştur. Neredeyse yaşanan her hak ihlalinin içinde ifade ve düşünce özgürlüğünü ihlal eden bir parça bulunabilmesi 2021’de gerçekleşmiştir. İfade ve düşünce özgürlüğünün temelini oluşturduğu basın özgürlüğü ise artık sadece kâğıt üzerinde yer alan bir ifadeye dönüşmüştür” açıklamasını yaptı.
Gazeteciliğin sorunlarına değinene Karaca, “Ekonomik özgürlükler tırpanlanmış, gazeteci işsizliği ciddi boyutlara ulaşmıştır. Yerel basın ise can çekişmektedir. Sendikasızlaştırmanın geldiği noktada, meslek örgütleri örgütlenme çağrıları yapmaktadır. Halkın haber alma hakkı önündeki engellerin kalktığı, gazeteciliğin suç olmaktan çıktığı bir 2022 temennisiyle özgür basın mücadelesinin yanındayız” mesajını verdi.
Karaca, “Gazeteciler, ‘yaptıkları bir habere karşılık iki duruşmaya çıktıkları sürece’ basın, ifade ve düşünce özgürlükleri geriye gitmeye devam edecektir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte internetin yaygınlaşması, sosyal medya platformlarının kullanımının artması ve internet gazeteciliğinin günümüzde daha çok tercih ediliyor olması ile birlikte üç özgürlük tartışması yeni bir boyut kazanmıştır. Sosyal medya platformlarında paylaşım yapılırken ifade özgürlüğünün sınırı var mı? İnternet gazeteleri basın özgürlüğünün neresinde? Sansür hayatımızın bir parçası mı oldu?” değerlendirmesini yaptı.
“Özgür basının ve özgür gazeteciliğin hedef alındığı, tek bir kişinin insafına bırakıldığı Türkiye’de…” diyen Karaca, 2021 yılından verileri paylaştı.
Karaca’nın raporundan öne çıkan başlıklar şöyle:
“48 GAZETECİ VE MEDYA ÇALIŞANI CEZAEVİNDE: Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) verilerine göre 22 Aralık 2021 itibariyle 48 gazeteci ve medya çalışanı cezaevinde tutuklu veya hükümlü olarak bulunmaktadır. Bu veriye bir farklı bakış açısı sunan Bianet tarafından hazırlanan Medya Gözlem Raporu’na göre ise Temmuz-Ağustos- Eylül 2021 döneminde görülen 56 davada en az 205 gazeteci, 21 farklı suç isnadıyla yargılanmıştır.
HALK TV, TELE 1, FOX TV, KRT VE HABERTÜRK’E 21,5 MİLYON LİRA CEZA: Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın 10 Ocak’ta paylaştığı verilere göre; sadece son bir yılda 130 davada 250 gazeteci haberleri nedeniyle yargılanmıştır. Halk TV, TELE 1, Fox TV, KRT ve Habertürk’e 21,5 milyon lira RTÜK cezası verilmiştir. Cumhuriyet, Evrensel, BirGün ve Sözcü gibi eleştirel gazetelerin ilanları 115 gün kesilmiştir.
2020’DE 58 BİN 809 ALAN ADI DAHA ERİŞİME ENGELLENMİŞTİR: İnternet ortamında yaşanan sansürün en yakın takipçilerinden olan İfade Özgürlüğü Derneği altında çalışmalarını sürdüren EngelliWeb tarafından Ağustos 2021’de ‘Fahrenheit 5651: Sansürün Yakıcı Etkisi’ adı ile yayımlanan Engelli Web 2020 raporuna göre, 2020’de 58 bin 809 alan adı daha erişime engellenmiştir. Bu sayı ile birlikte Türkiye’den toplam 467 bin 11 web sitesi ve alan adına erişim engellenmiş bulunmaktadır. Sosyal medya platformlarının yer aldığı istatistikler incelendiğinde ise 2020 sonu itibarı ile 150 bin URL adresine, 7 bin 500 Twitter hesabına, 50 bin tweete, 12 bin YouTube videosuna, 8 bin Facebook içeriğine ve 6 bin 800 Instagram içeriğine erişimin engellendiği görülmektedir.
180 ÜLKE İÇERİSİNDE 153. SIRADA: Türkiye, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) 2021 Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre 180 ülke içerisinde 153. sırada yer almaktadır. Uluslararası kurumların verileri baz alındığında en güncel ve günlük hayata en etkili olduğu kabul edilen sosyal medya platformlarının şeffaflık raporları ülkeler açısından birçok veriyi ortaya koymaktadır. İşte; EngelliWeb Raporu’nda yer alan şeffaflıkla ilgili Türkiye’nin karnesi; Twitter, Facebook, Google, Wordpress, Reddit, TikTok, Linkedin platformlarına ait son yayınlanan şeffaflık raporlarında Türkiye’nin durumu…
TWİTTER ŞEFFAFLIK RAPORU: 2020 yılı içinde Türkiye’den Twitter’e bin 70 mahkeme kararı ve 7 bin 4 diğer çıkartma talebi gönderildiği ve bu taleplerle 13 bin 904 Twitter hesabının kapatılmasının talep edildiği görülmektedir. Twitter ise 2020 içinde sadece 69 hesabı ve 330 tweeti Türkiye’den görünmez kıldığını açıklamıştır. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında 2020 yılında Twitter’a gönderilen toplam 3 bin 434 mahkeme kararından bin 437 tanesi Rusya’dan gönderilmiş̧, Türkiye ise bin 70 kararla ikinci sırada ve 373 kararla Güney Kore üçüncü sırada yer almıştır.
TÜRKİYE 13 BİN 904 TALEPLE YEDİNCİ SIRADA: 2020 yılı içinde Twitter’dan toplam 217 bin 290 hesabın kapatılması talep edilirken bu taleplerden en fazlası 57 bin 378 taleple Endonezya’dan gelmiş̧, 42 bin 129 taleple Japonya ikinci sırada, 32 bin 328 taleple Hindistan üçüncü sırada, 27 bin 31 taleple Güney Kore dördüncü̈ sırada yer almıştır. Türkiye ise 13 bin 904 taleple yedinci sırada yer almıştır. Twitter ise 2020 yılında dünya genelinde toplam sadece 205 hesabı bu taleplere istinaden kapatmış̧ veya ülke bazında görünmez kılmıştır. 2020 yılında Twitter’ın en çok hesap kapattığı veya ülke bazında hesapları görünmez kıldığı ülke 77 hesapla Hindistan olurken, Türkiye 69 hesapla ikinci sırada, 30 hesapla Brezilya üçüncü sırada yer almıştır
TWİTTER’A 7 BİN 70 MAHKEME KARARI TÜRKİYE’DEN: 2012 başı ve 2020 yıl sonu itibarı ile Twitter’a dünya genelinde gönderilen 12 bin 499 mahkeme kararından toplam 7 bin 70 (yüzde 57) mahkeme kararı Türkiye’den gönderilirken ve Türkiye bu kategoride açık ara birinci sırada yer alırken, 3 bin 541 karar ile Rusya ikinci sırada, 706 kararla Brezilya üçüncü sırada yer almıştır.
Tüm talep sayılarına bakıldığında, Twitter’a toplam 181 bin 689 talep gönderildiği ve bu taleplerden en fazlasının 55 bin 590 (yüzde 31) taleple Japonya’dan gönderildiği, 49 bin 525 taleple Türkiye’nin ikinci sırada ve 36 bin 787 taleple Rusya’nın üçüncü üçüncü sırada yer aldığı görülmektedir. Dünya genelinde Twitter 2020 yıl sonu itibarıyla 30 bin 941 tweeti kaldırmış̧ veya görünmez kılmıştır. Kaldırılan veya görünmez kılınan tweetler sıralamasında da Türkiye 12 bin 317 (yüzde 40) tweetle ilk sırada yer alırken, 8 bin 328 tweetle Rusya ikinci sırada ve 3 bin 357 tweetle Hindistan üçüncü sırada yer almaktadır.
FACEBOOK ŞEFFAFLIK RAPORU: Facebook 2013’ün ikinci yarısından itibaren şeffaflık raporları yayınlamaya başlamış̧ ve en son Şeffaflık Raporunu da 2020’nin ikinci yarısı için yayınlamıştır. 2013’ün ikinci yarısından 2019 sonuna kadar Facebook Türkiye’den toplam 24 bin 137 içeriği çıkartırken, 2020 içinde toplam 2 bin 452 içeriği çıkartmıştır. Böylece toplamda 26 bin 589 içeriği Türkiye’den gelen taleplere istinaden kaldırılmıştır. 2020 istatistiklerine göre içerik çıkartma sıralamasında Meksika 13 bin 399 içerikle birinci sırada, 13 bin 379 içerikle Brezilya ikinci sırada, 3 bin 51 içerikle Vietnam üçüncü sırada yer alırken, Türkiye 2 bin 452 içerikle besinci sırada yer almıştır.
Dünya genelinde Facebook 2020 sonu itibarı ile toplam 300 bin 424 içeriği platformundan çıkartırken, 2020 içinde ise 54 bin 295 içeriği çıkartmıştır. Facebook platformundan en çok içerik çıkartılan ülkeler arasında 74 bin 674 içerikle Hindistan birinci sırada, 45 bin 217 içerikle Meksika ikinci sırada, 43 bin 816 içerikle Fransa üçüncü sırada ve 26 bin 589 içerikle Türkiye dördüncü sırada yer almıştır.
GOOGLE ŞEFFAFLIK RAPORLARINDA TÜRKİYE’NİN DURUMU: 2020 sonu itibarı ile 2009 yılından beri Türkiye’den toplam 14 bin 568 içerik çıkartma talebi Google’a gönderilmiş̧, bu taleplerin 8 bin 629 tanesi mahkeme kararı olmakla birlikte 5 bin 939 tane de diğer talep (BTK, emniyet birimleri, devlet kurumları, gerçek ve tüzel kişilerden) yer almaktadır. 14 bin 568 içerik çıkartma talebi ile 53 bin 390 tanesi mahkeme kararlarına istinaden ve 22 bin 431 tanesi de diğer taleplere istinaden olmakla birlikte toplam 75 bin 821 içeriğin çıkartılması talep edilmiştir.
Mahkemeler tarafından çıkartılması talep edilen 53 bin 390 içeriğe istinaden Google tarafından 19 bin 892 içerik çıkartılmış̧ veya Türkiye’den görünmez kılınmıştır. Benzer şekilde mahkemeler dışında gelen 22 bin 431 içeriğin çıkartılması talebine istinaden, Google 8 bin 320 içeriği çıkartmış̧ veya Türkiye’den görünmez kılmıştır. Dolayısıyla, 2020 sonu itibarı ile talep edilen 75 bin 821 içerikten 28 bin 212 tanesi çıkartılmış̧ (yüzde 37) veya Türkiye’den görünmez kılınmıştır. 2020 yılında Türkiye’den bin 211 mahkeme kararı ve 399 diğer talep olmak üzere toplam bin 610 talep Google’a gönderilmiştir.
Google şeffaflık raporlarında hakaret konusundaki talepler YouTube bazında değerlendirildiğinde 2020 sonu itibarı ile en çok talebin, 8 bin 179 içerik kaldırma talebi ile Hindistan’dan gönderildiği, Türkiye’nin ise 5 bin 270 taleple ikinci sırada yer aldığı fakat en çok mahkeme kararı gönderen konumunda olduğu da gözlemlenmektedir.
YouTube ile ilgili nefret söylemi kategorisi incelendiğinde de bambaşka bir tablo ortaya çıkmakta ve nefret söyleminin Türkiye’nin hassasiyet gösterdiği kategoriler arasında yer almadığı gözlemlenmektedir. Bu kategoride Rusya, Almanya ve Çin ilk üç sırada yer alırken sadece 16 taleple Türkiye 11. sırada yer almaktadır.
Dünya geneline bakıldığında, 2020 sonu itibarı ile Google’a 41 bin 258 mahkeme kararı ve 171 bin 158 diğer talep olmak üzere toplam 212 bin 406 talep gönderilmiştir. Türkiye, genel toplamda 14 bin 568 taleple ikinci sırada yer almakta ve Türkiye’den toplam 8 bin 629 mahkeme kararı ve toplam 5 bin 939 diğer talep Google’a gönderilmiştir
WORDPRESS ŞEFFAFLIK RAPORLARINDA TÜRKİYE’NİN DURUMU: Wordpress Şeffaflık Raporlarına göre, 2014 basından 2020 sonuna kadar dünya genelinde Wordpress’e gönderilen 690 mahkeme kararından 645 tanesi Türkiye’den gönderilmiştir. Irkince sırada 11 mahkeme kararı ile Almanya ve üçüncü sırada altı mahkeme kararı ile Hindistan yer almaktadır. 2020 içinde de dünya genelinde Wordpress’e gönderilen 38 mahkeme kararından 32 tanesi Türkiye’den gönderilmiştir. Benzer şekilde 2019 yılında Wordpress’e gönderilen 75 mahkeme kararından 72 tanesi de Türkiye’den gönderilmişti.
Genel toplamda 690 mahkeme kararı ve 3 bin 245 diğer taleple Wordpress’ten toplam 4 bin 398 içeriğin kaldırılması talep edilmişken, Türkiye’den 645 mahkeme kararı ve 32 diğer taleple 903 içeriğin kaldırılması talep edilmiştir. Bu kategoride Türkiye ikinci sırada yer alırken, birinci sırada bin 755 içeriğin kaldırılmasını talep eden Rusya yer almaktadır. Wordpress verilerine göre tüm bu taleplerin yüzde 54’ü karşılanmıştır.
Bu taleplerle 2020 sonu itibarı ile Wordpress’in dünya genelinde talep edilen ülkelerden görünmez kıldığı toplam bin 237 farklı blog sayfasından 480 farklı blog sayfası (yüzde 39’u) ve bu blogların alt sayfaları Türkiye’den erişime engellenmiş̧ durumdadır.
REDDİT ŞEFFAFLIK RAPORLARINDA TÜRKİYE’NİN DURUMU: 2020 raporunda yabancı devletlerden toplam 257 içerik çıkartma talebi gönderildiği belirtilmiş̧, bu kategoride 89 taleple Rusya birinci sırada yer alırken, 61 taleple Güney Kore ikinci sırada ve 33 taleple Pakistan üçüncü sırada yer alırken Türkiye’den sadece 10 talep gönderilmiştir. Reddit’in ilk şeffaflık raporunu yayınladığı 2016’dan 2020 sonuna kadar toplam 491 içerik kaldırma talebi gönderilmiş̧, genel toplamda da Rusya 143 taleple birinci sırada yer alırken, 100 taleple Türkiye ikinci sırada yer almıştır.
TİKTOK ŞEFFAFLIK RAPORLARINDA TÜRKİYE’NİN DURUMU: Genel toplamda en çok talep 150 taleple Rusya’dan gelirken, 111 taleple Pakistan ikinci sırada, 96 taleple Hindistan üçüncü sırada yer almıştır. Türkiye ise 24 taleple altıncı sırada yer almıştır. En çok hesap kapatılması talebi de 634 hesapla Rusya’dan gelirken, 288 hesap kapatma talebi Hindistan’dan, 120 talep Avustralya’dan gelirken, Türkiye’den 54 hesabın kapatılması talebi gönderilmiştir.
Bu taleplere istinaden en çok hesap 103 hesapla Rusya’dan gelen taleplere istinaden kapatılmış̧ veya kısıtlanmış̧, Avustralya’dan 89 hesap, Norveç̧’ten 78 hesap kapatılmış̧ veya kısıtlanmıştır. Türkiye’den ise 11 hesap kapatılmış̧ veya kısıtlanmıştır.
LİNKEDİN ŞEFFAFLIK RAPORLARINDA TÜRKİYE’NİN DURUMU: 2018 – 2020 toplamında en çok talep 72 taleple Çin’den Linkedin’e gönderilirken 12 taleple Türkiye ikinci sırada yer almış, 4 taleple Hindistan ise 3. sırada yer almıştır.
2020 YILI İÇİNDE HAKKINDA YASAL İŞLEM YAPILAN SOSYAL MEDYA HESAPLARI: 2020 içinde ise aylık olarak açıklanan verilere göre toplam 75 bin 292 sosyal medya hesabı incelenmiş̧ ve 32 bin 390 hesap hakkında da yasal işlem yapılmıştır. Bu yasal işlemlere istinaden 2 bin 397 kişi gözaltına alınmış̧, 77 kişi ise tutuklanmıştır. Ayrıca 2020 yılında 340 bin 212 dijital materyal incelenmiş ve 15 Temmuz 2016’dan 2020 sonuna kadar toplam 2 milyon 348 bin 230 inceleme yapılmıştır.'
