Kamuoyu tarafından enflasyon oranını düşük gösterdiği için eleştirilen Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) Başkanı Prof. Dr. Sait Erdal Dinçer, kritik açıklamalarda bulundu.
Dünya Gazetesi'nden Maruf Buzcugil'e konuşan TÜİK Başkanı Dinçer, kamuoyunda en çok sorulan “Açıklanan enflasyon ile hissedilen enflasyon arasındaki neden kaynaklanıyor” sorusunu “Biz yaşam maliyetini değil enflasyonu ölçüyoruz” diye cevapladı. Dinçer “İnsanlar hep kendi hissettikleri enflasyonu en son aldığı ve daha sık tükettiği ürünlere bakıyor” diye de ekledi.
Bağımsız sosyal bilimcilerin kurduğu ENAG’ın enflasyon hesabıyla TÜİK’inki arasında 46 puanlık fark var. Diğer yandan kulislerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Dinçer’e tepkili olduğu konuşuluyor. İddiaya göre, TÜİK üzerinde son zamlar sonrası enflasyonun ‘yüksek hesaplanmaması’ için yoğun baskılar söz konusu.
‘KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞİR’
TÜİK Başkanı Prof. Dr. Sait Erdal Dinçer'in açıklamaları şöyle:
“Halk enflasyonu, bütün dünyada tartışılıyor. Hissedilen enflasyon, bütün dünyada farklı bir kavramdır. İnsanlar hep kendi hissettikleri enflasyonu en son aldığı ve daha sık tükettiği ürünlere bakıyor. Enflasyonda iki tane ölçü var. Ya enflasyona odaklanırsınız ya da eşya maliyetine odaklanırsınız. Biz enflasyonu ölçüyoruz. Halkın enflasyonu kişiden kişiye değişir. Biz tamamen Eurostat kurallarına bağlıyız.
Aslında iki amacı var bunun. Birincisi Merkez Bankası para politikasına yardımcı olacak, karar vericilerin, fiyat gelişmelerini yorumlayabileceği rakamı üretmek, ikincisi uluslararası hesaplara yardımcı olmak.
‘ALGIYI DEĞİŞTİREBİLİYOR’
Bunun için de sabit bir sepet yapıyoruz. Tanımlarımız, işyerlerimiz, kalitemiz sabit. Yıl boyunca bu sabit tanımlar üzerinden gidiyoruz. İkincisi sepetimizin ağırlık sistemi var. Bu ağırlık sistemi, her şeyi algıyı değiştirebiliyor. Algıdan kastımız, örneğin bir çocuğunuz varsa bebek mamasından daha fazla etkileneceksiniz, bezden daha fazla etkileneceksiniz. Bende bu yoksa farklı şeylerden etkilenirim.
‘ŞAİBELERİ ORTADAN KALDIRACAĞIZ’
‘Yaşam Maliyeti Endeksi’ adıyla özel kapsamlı yeni bir endeks üzerinde çalıştıklarını açıklayan Dinçer, 2022 yılında ‘şaibeleri ortadan kaldıracaklarını’ ifade etti: “2021 yılında verilerin yüzde 21’i online olarak barkod sisteminden geldi. Bu oran gıdada yüzde 50 oldu. 2022 yılında sepetteki barkod hedefimiz yüzde 50. Gıda tarafındaysa barkodun payının yüzde 75 olmasını hedefliyoruz.'
ENERJİ ZAMLARI OCAK VERİSİNDE
Kademeli tarife adı altında enerjide getirilen son zamlara da değinen Dinçer, “Biz, tüketimin ne kadarı günlük 5 kWh’ın altında, ne kadarı üstünde buna ilişkin ciro ve fatura değerlerine göre ağırlıklandırma yapacağız ve ocak ayı enflasyonunda açıklayacağız” dedi. Dinçer, BOTAŞ’la da temas halinde olduklarını ifade etti.
Dinçer ve TÜİK yöneticilerinin açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
- TÜİK hayat pahalılığını değil, Eurostat ölçütlerinde fiyatlar genel düzeyini, yani teknik tanımlı enflasyonu ölçüyor.
- TÜİK, enflasyonun vatandaşa yükünü hesaplamak üzere, “Çekirdek Enflasyon” gibi Özel Nitelikli Endeksler arasında yer alacak, ‘Yaşam Maliyeti Endeksi’ üzerinde çalışılıyor.
- Türk-İş’in 35 yıldır yayımladığı ‘Geçinme Endeksi’, hala yaşam maliyeti açısından en önemli referans ve TÜİK verileriyle uyumlu.
- TÜİK’in veri tabanını paylaştığı Eurostat, her ay paydaşı tüm ülkelere endekslerdeki belirgin hareketlerle ilgili soru gönderiyor. Ayda ortalama 30 soru alan TÜİK’e, Aralık’ta 120 soru gelmiş.
- Yıllık yüzde 79,89 ile tüketici fiyatlarını ikiye katlayan Yurtiçi ÜFE, tüm dünyada olduğu gibi gecikmeli de olsa TÜFE’ye yansıyacak.
- Gıdada fiyatlarının yüzde 51’e yakını online Barkod Sistemi ile kasadan geçmiş ürünlerden alınıyor.
- Tüketici fiyatlarında yıl başında belirlenerek, ‘hep aynı işyeri, aynı marka, aynı ürün’ takip ediliyor.
- İktidarın enflasyon konusunda hedef aldığı beş zincir marketten yaklaşık 1 milyar 100 milyon online fiyat verisi alınmış.
- TÜİK, 2022’de derlediği fiyat verilerinin, toplam sepette yüzde 50’sini, gıda fiyatlarının yüzde 75’ini online derlemeyi planlıyor.
- Semt pazarları başta olmak üzere anketörlerin tabletlerle girdiği fiyatlara hiçbir süreçte müdahale edilemiyor.
- Otomobil fiyatları internetten, bayilerden, yetkili satıcılardan takip ediliyor, ancak GİB veri tabanından sağlaması yapılıyor.
- Elektrik zamları, EPDK’dan alınan veriler ışığında ocak ayı enflasyonuna tam olarak yansıyacak.
- TÜİK yöneticileri ‘Enflasyon açıklayan kuruluşların (ENAG), hesaplama yöntemlerini, bilgilerini bizim gibi kamuya açmaları gerekir, bizim binlerce kişi ile yaptığımız hesaplamaları 15 kişiyle nasıl yapıyorlar merak ediyoruz’ diyor.
