Ankara Barosu Çocuk Haklari Merkezi Baskani Avukat Hilal Çelik, çocuk haklarina yönelik bütüncül bir devlet politikasi olmadigini belirterek, “Çocuk hak ihlallerini önleme politikalarinin en sagliklisi danismanlik hizmetleri; çocuk danismanligi, aile danismanligi. Bu anlamda nitelikli ve yeterli personel istihdami hem Aile ve Sosyal Politikalar Bakanligi hem Milli Egitim Bakanligi bünyesinde çok önemli” dedi.
Bugün 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayrami. Çocuklar, ekonomik, psikolojik ve fiziksel olarak istismar ediliyor. Türkiye’de hala çocuk isçiligi, erken yasta evlilik, suça itilen çocuklar, cinsel istismar sorunlari çözüme kavusturulmadi.
Türkiye Istatistik Kurumu (TÜIK) verilerine göre, 2021 yilinda 0-17 yas çocuk isçi sayisi 521 bine yükseldi. Isçi Sagligi ve Is Güvenligi (ISIG) Meclisi verilerine göre de 2021’de 62 çocuk isçi is cinayetlerinde hayatini kaybetti.
TÜIK verilerine göre koruma altina alinmadan ailesinin yaninda destek verilen çocuk sayisi 137 bin 863 olarak açiklandi.
Bagimsiz Iletisim Agi (Bianet) Erkek Siddeti Çetelesi verilerine göre, 2022’in üç ayinda en az 65 çocuk istismar edildi; 18 çocuk da öldürüldü.
31 Mart 2022 tarihli Adalet Bakanligi Ceza Infaz Kurumlari mevcutlarina göre, 670 çocuk hükümlü, bin 406 çocuk da tutuklu. Cezaevlerinde toplamda iki bin 76 çocuk bulunuyor.
TÜIK’in 2020 raporunda da ciddi manada yoksunluk içinde olan çocuk orani yüzde 34 olarak saptandi. Ülkede siddetli yoksulluk yasayan 16 yas alti çocuk sayisi da 6 milyon 500 bin olarak belirlendi.
TÜIK’in son açikladigi rapora göre de 16-17 yas arasindaki kiz çocuklarinin resmi evlenme rakamlari arasindaki evlendirilme orani 2021’de yüzde 2,3’e düstü. Bu oran 2002’de 7,3 idi. Oglan çocuklarinin evlendirilme orani da 2002’de 0,5 iken 2021’de 0,1’e geriledi.
Ankara Barosu Çocuk Haklari Merkezi Baskani Avukat Hilal Çelik, ANKA Haber Ajansi’na Türkiye’de çocuk haklari ve yasanan hak ihlallerine iliskin degerlendirmelerde bulundu. Çelik, sunlari söyledi:
“ÇOCUK HAK IHLALLERI TOPLUMSAL BIR SORUN”
“Ülkenin mevcut durumunda çocuk haklarina yönelik bütüncül bir politika oldugunu söyleyemiyoruz. Ama bu sadece devlet politikasiyla da tartisabilecegimiz bir alan degil. Topyekûn toplumsal bir sorun; sosyolojik, psikolojik, egitsel boyutlari var. Toplumun her kesiminin kendi üzerine düseni yapmasi gerek ki hak ihlallerinin giderilmesi için bir yol alabilelim.
“ÇOCUK ISÇILER INSAN ONURUNA AYKIRI SARTLARDA ÇALISTIRILIYOR”
Çocuk isçiligi sorununda çocuklarin insan onuruna aykiri, agir sartlarda çalistirilmasi söz konusu. Mesela sokakta çalistirilan dilendirilen çocuklar var. Bu çocuklar hem saglik alaninda çok büyük risk altindalar hem cinsel istismar riskleri diger çocuklara göre çok yüksek hem egitim hak ihlalleri zaten ortada. Ülkemizde mevsimlik tarim göçü sorunu var o nedenle çocuk isçiligi konusunda burada çalistirilan çocuklar da var. Bunlarin egitim hak ihlalleri pek görülmüyor.
“ISTISMARIN ÇOCUK FUHUSU, ÇOCUK PONOGRAFISI BOYUTU VAR”
Cinsel istismari kamuoyuna yansidigi kadariyla hep tek boyuttan görüyoruz; ensest boyutu varsa ya da nitelikli istismar varsa tepki gösteriyoruz. Istismarin çocuk fuhusu, çocuk pornografisi, cinsel taciz boyutu var, medyaya yansimayan kisminda da yogun bir cinsel istismar riski oldugunu söyleyebiliriz.
“ERKEN YASTA EVLILIKTE MÜLTECI ÇOCUKLAR DA ISTISMAR EDILIYOR”
Erken yas evlilik riski hala devam ediyor. Son 10 yilda yogun göç aldigimiz için geçici koruma statüsündeki siginmacilar yönünden de erken yas evlilikleri ciddi bir sorun. Mülteci çocuklar için erken yasta evlilik sorunu disinda ev içi siddet ve çocuk isçiligi sorunlari da var, egitim haklarina nasil ulasiyorlar bunlari da degerlendirmek lazim.
“YOKSULLUK ÇOCUKLARIN SUÇA SÜRÜKLENMESINE NEDEN OLABILIYOR”
Yoksulluk çocuklarin suça sürüklenmesine de neden olabilir; bu yoksul çocuklarin kesinlikle suça sürüklenecegi anlamina gelmez ama bir risk. Biz hep suç magduru çocuklara duyarliyiz ama suça sürüklenen çocuklarin profillerine baktigimizda aslinda korunma ihtiyaci olan ve magdur çocuk olarak isimlendirebilecegimiz bir kesim. Bu çocuklarin yogun olarak isledigi suçlar mala yönelik yani hirsizlik, yagma gibi suçlar. Bu yoksunlugu gösteriyor. Yoksulluk, egitim, saglik hakki ihlali demek. Hepsini degerlendirince ihlalin durumu katlanarak artiyor.
“SUÇA ITILEN ÇOCUKLAR TAHLIYE EDILDIKTEN SONRA TOPLUMA KAZANDIRILMASI IÇIN SAGLIKLI BIR ÇALISMA YAPILMIYOR”
Özellikle çocuk yoksunlugundan kaynakli bir suç, hirsizlik, yagma ya da madde bagimliligindan kaynakli bir suç söz konusuysa bunun kisir döngü seklinde devam ettigini, çocuklarin mükerrer bir suçluluk içine girdigini görebilirsiniz. Denetimli serbestlik asamasinda ya da çocuklarin tahliye olduktan sonra saglikli bir sekilde takip edilip topluma kazandirilmasi için etkin bir çalisma yapildigi söylenemez. Her cezaevinde egitim evi yok bu da bir hak ihlali. Tutukluluk bir tedbir, tutuklu çocuklar kapali ceza infaz sisteminde çocuklar için ayrilan bölümde kalirken, suçlari mahkemece tespit edilmis hükümlü çocuklarin egitim evinde cezalari infaz edilir. Bu noktada masumiyet karinesini degerlendirdigimizde suçu sabit olmayan çocuk kapali bir infaza tabi tutulurken, hükümlü çocuk egitim evi adi verilen birimlerde örgün egitim hakki ortadan kalkmamissa egitimine devam edecegi, meslek, sanat ögrenebilecegi bir yerde kaliyor. Bu noktada tutuklu çocuklar için bir hak ihlali olustugunu söyleyebilirim.
“ERKEN YASTA EVLILIK KONUSUDA ARASTIRMA SORUNU VAR”
Erken yasta evlilik konusunda arastirma yapma sorunu var. Devletin açikladigi resmi rakamlar sadece ailenin basvurusu ile ortaya çikiyor.
“HER ÇOCUGU BIR VAKA OLARAK GÖRÜP ONU TOPLUMA KAZANDIRMAK IÇIN ONUN IHTIYAÇLARINA YÖNELIK BIR PLAN ÇIZILMELI”
Devletin çocuklarin hak ihlallerini gidermesi kapsamli bir çalisma yapmasi gerekir. Her çocuk ihlali için isin baska boyutu var. Bir de çocuklari ilgilendirmeyen, toplumu ilgilendiren bir boyutu var; ekonomik temelli sorunlar, ev içi siddet, egitimden kaynakli sorunlar olabilir. Suça sürüklenen çocuk söz konusuysa bu çocuklar hangi gerekçelerle suç isliyor; bunun tespiti için psikolojik ve sosyolojik arastirmalar yapilmali. Eldeki saglikli verilerle çocuklarin yeniden topluma kazandirilmasi için neler yapilacagi kagida dökülüp uygulamaya konulmali. Önemli olan suçu önleme faaliyetlerini yogunlastirip suça itilmis çocuklarin topluma kazandirilmasi. Her çocugu bir vaka olarak görüp onu topluma kazandirmak için onun ihtiyaçlarina yönelik bir plan çizilmeli.
“ULUSLARARASI POLITIKALAR SUÇU OLUSMADAN ÖNLE DIYOR”
Uluslararasi sözlesmeler devletlere suç islendikten sonra çalismayacaksin, magduru da rehabilite edeceksin ama suç ortaya çikmadan bunu önlemek için çalisacaksin diyor. Önemli olan suçun olusmasini önlemek. Devlet, aileleri, çocuklari, saglik, egitim çalisanlarini egitiyor ama yeterli olmuyor, bu politika neden yürümüyor bunu tespit etmek gerek.
“DANISMANLIK HIZMETLERI ÖNLEME POLITIKASINDA ÖNEMLI”
Çocuk hak ihlallerini önleme politikalarinin en sagliklisi danismanlik hizmetleri; çocuk danismanligi, aile danismanligi. Bu anlamda nitelikli ve yeterli personel istihdami hem Aile ve Sosyal Politikalar Bakanligi hem Milli Egitim Bakanligi bünyesinde çok önemli.
“ÇOCUKLARIN TEK BAYRAMINI EN GÜZEL SEKILDE KUTLAMALARI IÇINELIMIZDEN GELENI YAPMALIYIZ”
Sorunlarimiz var ama çocuklarin tek bayrami var. Çocuk psikolojisi çok farkli o yoksullugun, yoksunlugun içinde çocuklar mutlu olacak bir sey bulur. Yetiskinlerin, çocuklarin bayramini en güzel sekilde kutlamalari için ellerinden geleni yapmasi lazim. Ne kadar çocuga ulasirsak o kadar çocuk mutlu olacak. Bir yandan da kutlayalim ama kutlarken yapici sekilde elestirelim de. Çünkü sonunda çocugun üstün yarari, çocuklarin mutlulugu söz konusu.
