Türkiye Devrimci Isçi Sendikalari Konfederasyonu Arastirma Merkezi’nin (DISK-AR) “Baskanlik Rejiminin Dört Yillik Bilançosu” raporunda, “Baskanlik sistemiyle geçen dört yilda dolar ve avro kurlari 3,5 katina yükseldi. Asgari ücret, döviz cinsinde ciddi biçimde geriledi. Asgari ücret 91,8 dolar ve 58,9 avro azaldi. TÜFE yüzde 161 ve gida enflasyonu yüzde 207 artti. Açlik ve yoksulluk siniri 3,5 katina çikti. Issizlik oranlari artti, emegin milli gelir içindeki payi düstü” denildi.
DISK-AR’in “Baskanlik Rejiminin Dört Yillik Bilançosu” raporu bugün açiklandi. Cumhurbaskanligi Hükümet Sistemi’ne geçilen 2018 yilindan günümüze kadar geçen sürede ülke ve çalisanlarin kayiplarina dikkat çekilen raporda, su tespitlere yer verildi:
“DOLAR 4,8 LIRADAN 17,4 LIRAYA ÇIKTI”
“Asgari ücret avro ve dolar karsisinda geriledi. Baskanlik rejiminde dolar ve avro kurlari firladi. 2018 ve 2022 arasinda geçen 4 yilda dolar ve avro kurlari ciddi yükselis gösterdi. 2018 Haziran’da 4,8 TL olan dolar kuru 2022 Haziran’da 17,4 TL’ye, 2018 Haziran’da 5,5 TL olan avro ise 2022 Haziran’da 18,3 TL’ye yükseldi. Böylece baskanlik sistemiyle geçen dört yilda dolar ve avro kurlari 3,5 katina yükselmis oldu.
Artan döviz kurlari sebebiyle asgari ücret döviz cinsinden ciddi biçimde geriledi. 2018 yilinda 1.603,1 TL olan asgari ücret 2022 yilinda 4.253,4 TL olarak belirlendi. Aradan geçen dört yilda asgari ücret yüzde 156,3 artmis olarak görünse de asgari ücret avro ve dolar karsisinda deger kaybetti. Haziran 2018’de asgari ücret 336,8 dolar iken 2022’de 245 dolara geriledi. Benzer sekilde Haziran 2018’de 292 avro olan asgari ücret Haziran 2022’de 233 avroya geriledi. Baskanlik sisteminde asgari ücret 91,8 dolar ve 58,9 avro azaldi.
“ASGARI ÜCRETLININ MILLI GELIRDEKI PAYI AZALDI”
Baskanlik rejiminde asgari ücretin kisi basina milli gelire orani geriledi. Asgari ücretin kisi basina gayri safi yurt içi hasilaya orani giderek düsmektedir. 2017 yilinda kisi basina GSYH’nin yüzde 53’ü olan asgari ücretin Haziran 2022 itibariyla yüzde 37 seviyesine geriledigi tahmin edilmektedir.
“RESMI ENFLASYON YÜZDE 15,4’TEN YÜZDE 73,5’E, GIDA ENFLASYONU YÜZDE 18,9’DAN YÜZDE 91,6’YA YÜKSELDI”
Baskanlik rejimi öncesi, Haziran 2022’de TÜFE (enflasyon) yillik yüzde 15,39 ve gida enflasyonu ise yüzde 18,89’du. Seçim sonrasi artmaya baslayan fiyatlar, ekonomik kriz ve 2021 sonunda baslayan döviz krizi sonrasinda TÜFE 2022 Mayis’ta yillik yüzde 73,5 ve gida enflasyonu ise yüzde 91,63 olarak açiklandi. Üstelik bu oranlar resmi oranlar olup baskilandigi bilinmektedir. Böylece 2018 Haziran’da 357,44 olan TÜFE endeksi, 2022 Mayis’ta 931,76’ya ve 2018 Haziran’da 413,5 olan gida fiyatlari endeksi 2022’de 1.263,74’e yükseldi. Baska bir deyisle, 2018 Haziran’da 100 olan TÜFE 2022 Haziran’da 260,7 ve 2018 Haziran’da 100 olan gida fiyatlari endeksi ise 2022 Haziran’da 306,8’e yükselmis oldu. Baskanlik döneminde TÜFE yüzde 161 ve gida enflasyonu yüzde 207 artti.
“ASGARI ÜCRET AÇLIK VE YOKSULLUK SINIRINA GÖRE GERILEDI”
2018 Haziran’dan bu yana artan fiyatlar ve hayat pahaliligi sebebiyle alim gücü düstü ve yasam zorlasti; açlik ve yoksulluk siniri yükseldi. 2018 Mayis’ta açlik siniri bin 686 TL ve yoksulluk siniri ise 5 bin 833 TL’ydi. Açlik sinirinin asgari ücrete orani yüzde 95,1, yoksulluk sinirinin asgari ücrete orani ise yüzde 28,8’di. 2022 Mayis’ta açlik siniri 5 bin 557 TL ve yoksulluk siniri ise 19 bin 220 TL oldu. 2022 Mayis’ta açlik sinirinin asgari ücrete orani yüzde 72,9 ve yoksulluk sinirina orani yüzde 22,1’dir. Böylece baskanlik rejiminde açlik ve yoksulluk siniri 3,5 katina çikarken açlik sinirinin asgari ücrete orani 22,2 ve yoksulluk sinirinin asgari ücrete orani 6,7 puan geriledi.
“GENIS TANIMLI ISSIZ SAYISI 2,6 MILYON ARTTI”
Baskanlik rejimi sonrasinda issizlik oranlari daha da artti. Baskanlik seçimi öncesi, Haziran 2018’de dar tanimli issiz sayisi 3 milyon 444 bin ve dar tanimli issizlik orani yüzde 10,7’ydi. Nisan 2022’de dar tanimli issiz sayisi 409 bin artarak 3 milyon 853 bine ve dar tanimli issizlik orani ise 0,6 puan artarak yüzde 11,3’e yükseldi. Genis tanimli issizlige bakildiginda durumun daha vahim oldugu görülüyor. Haziran 2018’de 5 milyon 506 bin olan genis tanimli issiz sayisi Nisan 2022’de 2 milyon 601 bin artarak 8 milyon 107 bin oldu. Böylece genis tanimli issiz sayisi yüzde 47,2 artmis oldu. Haziran 2018’de yüzde 16,3 olan genis tanimli issizlik orani ise Haziran 2022’de 5,4 puan artarak yüzde 21,7’ye yükseldi. Genis tanimli issizlikteki bu artisin sebebi ümidini kaybedenlerin ve is aramayip çalismaya hazir olanlarin digerlerindeki artistir.
“EMEGIN MILLI GELIR IÇINDEKI PAYI DÜSTÜ”
Baskanlik rejiminde emegin milli gelir içindeki payi düstü. Ocak, subat ve mart aylarini içeren 2018 1. çeyreginde GSYH bir önceki yilin ayni çeyregine göre yüzde 7,4 büyümüstü. 2018 1. çeyreginde GSYH içinde isgücü ödemeleri (emek payi) yüzde 37,8 ve net isletme artigi/karma gelir (sermaye payi) ise yüzde 44,4 oraninda paya sahipti. GSYH bilesenlerinden isgücü ödemeleri emegin payini, net isletme artigi/karma gelir ise sermayenin payini ifade etmektedir. 2022 1. çeyreginde ise GSYH bir önceki yilin ayni çeyregine göre yüzde 7,3 oraninda gerçeklesti. 2022 1. çeyrekte emek GSYH’den yüzde 31,5 oraninda pay alirken sermayenin payi yüzde 47,6 oldu. Böylece baskanlik döneminde emegin büyümeden aldigi pay 6,3 puan azalirken sermayenin aldigi pay 3,2 puan artti. Baskanlik döneminde gelirin sinifsal dagilimi kötülesti. Ülke büyürken, isçiler büyümeden payini alamadilar.
“EKONOMIYE GÜVENDE CIDDI BIR GERILEME YASANDI”
TÜIK tarafindan aylik olarak yayimlanan Tüketici Güven Endeksi, tüketicilerin maddi durumlari ve ülke ekonomisine yönelik degerlendirmelerini ve harcama ve tasarruf egilimlerini göstermektedir. Tüketici Güven Endeksi 0 ile 200 arasinda bir deger alir ve 100’den büyük olmasi tüketicilerin ekonomi konusundaki iyimserligini, 100’den küçük olmasi ise kötümserligini ifade eder. Baskanlik döneminde tüketici güveninde ciddi bir gerileme yasandi. Ekonomik kriz, Covid-19 salgini ve artan pahalilik tüketici güven endeksinde çakilmaya sebep oldu. Haziran 2018’de 90,6 olan tüketici güveni Haziran 2022’de 63,4’e geriledi. Böylece baskanlik döneminde tüketici güveni yaklasik 30 puan düstü. Bu durum halkin ekonomiye güvenmedigini ve gelecege iliskin karamsar oldugunu gösteriyor.”