Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Fatih Dönmez, Bartin'daki maden faciasi hakkinda TBMM’ye bilgi verdi. Dönmez, faciada yasamini yitiren isçiler için, “Kisi basina toplam 1,5 milyon liranin üzerinde bir ödeme yapilacaktir” dedi. Dönmez'in açiklamalarina tepki gösteren CHP ve HDP milletvekilleri "Istifa edin" çagrisi yapti.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Fatih Dönmez, Bartin’in Amasra ilçesinde 41 isçinin ölümüyle sonuçlanan maden faciasiyla ilgili bugün TBMM Genel Kurulu’nu bilgilendirildi. Dönmez, özetle sunlari söyledi:
"ELIM KAZA: 14 Ekim Cuma aksami saat 18:10 siralarinda, Türkiye Taskömürü Kurumu (TTK) Amasra Müessesesi'nde ülkemizi yasa bogan elim bir maden kazasi meydana gelmistir. Kaza haberini alir almaz Içisleri Bakani’miz ve Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakani’mizla birlikte olay yerine intikal ederek çalismalari bizzat yerinde koordine ettik, bütün kurumlarimizi da teyakkuz durumuna geçirdik. Söz konusu vahim hadisenin, metan gazinin bosalmasina bagli olarak grizu patlamasi seklinde meydana geldigi degerlendirilmektedir. Patlamanin ardindan galeride kismi yanginlar olusmus, keza kömür üretiminin yapildigi alanda da kismi göçükler meydana gelmistir.
110 MADENCI KARDESIMIZ ÇALISMAKTAYDI: Kazanin meydana geldigi 16:00-24:00 vardiyasinda 110 madenci kardesimiz çalismaktaydi. Isletmedeki tahlisiye, yani kurtarma ekiplerimiz tarafindan ivedilikle yer altinda arama-kurtarma çalismalarina baslanmistir. TTK Amasra Müessesemizde 30 tahlisiyecimiz bulunmaktadir. Ayrica Zonguldak, Bartin, Ankara ve Kütahya'dan da toplam 110 kisilik ilave tahlisiye ekipleri, maden ocagindaki arama-kurtarma çalismalarinda yer altinda görev almistir. Bartin, Sakarya, Kütahya, Karabük, Zonguldak, Eskisehir, Bolu, Düzce, Kastamonu, Samsun ve Ankara illerinden 116 kisilik AFAD arama-kurtarma ekibi de çalismalara destek vermek üzere bölgeye sevk edilmistir.
MÜESSESEDE ÜRETIME, FALIYETE ARA VERILDI: Madencilerimizden 58'i sag olarak tahliye edildi, ne yazik ki 41 madenci kardesimiz hayatini kaybetti, 11 madencimiz ise yarali olarak hastanelere sevk edildi. 6 madencimiz, Saglik Bakanligi'nin ambulans uçagiyla Istanbul Çam ve Sakura Sehir Hastanesi’ne sevk edildi, kalan 5 yarali madencimizin tedavilerine de Bartin'da devam edildi. Bugün itibariyla sadece Istanbul'da 6 madencimizin tedavisi devam ediyor, Bartin'daki bütün yarali madencilerimiz de hamdolsun taburcu oldu. Kazanin ardindan, 18 saat içerisinde arama-kurtarma faaliyetleri tamamlanmis ve müessesede de üretime, faaliyete ara verilmistir. Yanginin havayla irtibatini keserek söndürülmesi için iki noktadan baraj yapimi da tamamlanmistir.
37 MADENCIYE 1 IS GÜVENLIGI UZMANI: TTK’nin 2010’dan bu yana yaptigi 677 milyon liralik yatirimin yüzde 33’ü is güvenligine ayrilmistir. TTK’nin 5 müessesinden en küçügü olan Amasra müessesine ise ayni yillar arasinda 77 milyon liralik yatirim yapilmistir. Bu da yüzde 40’a tekabül etmektedir. Ilgili yönetmelige göre her 250 çalisana bir is sagligi ve güvenligi uzmani görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra Müessesemizde 580 çalisanimiza 16 is sagligi ve güvenligi uzmani görevlendirilmistir. Baska bir ifade ile her 37 madencimize bir is sagligi ve güvenligi uzmani düsmektedir. Is sagligi ve güvenligi mevzuati marifetiyle çalisma alanlarindaki bütün is ve islem basamaklarinin risklerinin is güvenligi uzmanlarinca degerlendirilmesi zorunlulugu getirilmistir ve bu kurumda çalismalar da bu düzenlemelere göre yapilmaktadir.
EN SON DENETIM 21 AGUSTOS’TA BASLADI: Türkiye’de tüm madenleri denetlemekle görevli olan ve ülke genelinde risk gruplarini da dikkate alarak 8 bin denetim gerçeklestiren Maden ve Petrol Isleri Genel Müdürlügü tarafindan, yer alti kömür ocaklari yilda en az 4 kez denetlenmektedir. Bu kapsamda TTK Amasra Müessesesi’nin de bu yil yapilan dördüncü, yani son yapilan denetimi 21-27 Agustos tarihleri arasinda yer alti uzmanlari tarafindan yerinde denetimi gerçeklestirildi. Bu denetimlerde teknik ve idari düzenlemelere aykiri bir husus tespit edilmemistir. Diger denetimlere gelince, isletmenin eylül ayi içerisinde TTK Is Sagligi ve Güvenligi Egitim Daire Baskanligi, yani bu iç denetim, teknik elemanlari tarafindan denetlendigini gördük. Keza Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi’nin is müfettislerince de denetim yapildi.
Kazanin ardindan baslayan adli ve idari sorusturmalara gelince, olayin meydana geldigi ilk andan itibaren Bartin Cumhuriyet Bassavciligi tarafindan 6 savci görevlendirilmek suretiyle adli sorusturma baslatilmistir. Bakanligimiz ile Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi tarafindan ayrica idari, teknik sorusturma ve denetimler baslatildi. Olayin tüm boyutlari ile açikliga kavusmasi için gerekli her türlü destegi ilgili denetim birimlerine verecegiz.
SAYISTAY RAPORUNA YANIT VERDI: Kazanin yasandigi ilk dakikalarda Sayistay raporlari kamuoyunda gündeme getirilmistir. Konuyla ilgili olarak bilerek ya da bilmeyerek ortaya atilan iddialara açiklik getirmek istiyorum. Sizin de bildiginiz gibi Sayistay, TBMM adina kamu idarelerinin mali faaliyet, karar ve islemlerini denetlemekle görevlidir. Hal böyleyken 2017 ve 2019 yillari Sayistay raporlarinda yer alan ‘Solunabilir ve Patlayabilir Tozla Mücadele’ basligi altindaki hususlarin dikkate alinmadigi iddiasi ortaya atilmistir. Bu iddiaya iliskin ölçümler ve kontroller tam yapilmakta ve mevzuatta belirtildigi seviyede tutulmaktadir. Ikinci olarak, Soma ve Ermenek kazalarindan sonra mevzuattaki düzenlemelere istinaden TTK’da iyilestirmeler yapilmadigina dair iddialar ortaya atildi. Tüm müesseselerde bulunan toplam 200 kilometrelik yer alti açikliklarinda ‘hayat hatti’ tesis edildi. Yer alti ferdi kurtarici maske degisim istasyonlari kuruldu. Tüm is süreçleri için risk degerlendirme yükümlülügü getirilmis, bu husus kurum tarafindan titizlikle takip edilmistir. Yer altinda metan, oksijen, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, sicaklik ve hava hizini ölçen sensörlerin bulunmasi zorunlulugu da yerine getirilmistir. Ayrica bagimsiz çalisan her ekipte en az bir adet seyyar ölçüm cihazi da bulunmaktadir. Ayrica konveyör haberlesme ve acil ikaz sistemi, tahlisiye cihazi, el tipi sicaklik ve basinç ölçer, çoklu gaz analiz seti, merkezi gaz izleme seti, exproof kamera, ana nefeslik aspiratör modernizasyonu, kisisel oksijen maskeleri, antistatik is elbiseleri, basin teneffüs istasyonlari, otomatik yangin söndürme sistemleri, tali havalandirma pervaneleri gibi burada sayamayacagim gerek bireysel gerekse de sahaya yönelik bütün islemler yapildi.
VERILER BIRBIRINI TEYIT EDIYOR: Yer altindaki bütün çalisma alanlarinin hava giris ve çikisini kontrol etmek ve ölçmek amaciyla altili sensörler tesis edilmistir. Bu sensörler, her müessesemizde bulunan merkezi gaz izleme birimlerinden takip edilmektedir. Bunu söyle açmak gerekirse çalisan her bir ekibin elinde gaz dedektörleri var. Ayrica çalistigi ortamlarda sabit tesis edilmis dedektörler var. Bunlar isikli ve sesli uyari yapiyor. Belli seviyelere geldigi zaman gaz miktarlari, bunlar yapiliyor. Bununla da yetinilmemis, bir sinyal hatti ile isletmenin üstünde merkezi gaz izleme sistemi kurulmus, orada da sürekli operatörler bu durumu izliyor. Verilerden herhangi birisinde uyusmazlik olmasi durumunda da zaten birbiriyle teyit ediyorlar.
Üçüncü olarak, Sayistay raporunda ‘Kurum Degaj Yönergesi hükümlerinin titizlikle uygulanmasi gerekmektedir’ ifadesi de kamuoyunda yer aldi. Sayistay’in bulgulari arasinda yer alan Kurum Degaj Yönergesi’ne de yine ayni sekilde riayet edilmektedir. 2020 yili içerisinde Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi is denetçilerince kurum is yerlerinde tam 26 denetim yapilmis olup, bunun dört tanesi Amasra Taskömürü Müessesi yer alti isletmelerinde gerçeklestirilmistir. Yine bakanligimiza bagli Maden ve Petrol Isleri Genel Müdürlügü görevlilerince kurum is yerlerinde 45 denetim yapilmis olup, bunun 7’si Amasra isletme müessesi yer alti is yerlerinde gerçeklesmistir.
Sayistay raporlarinda bahsedilen hususla ilgili olarak, aslinda denetime yetkili olan MAPEG denetçileri ile Çalisma Bakanligi is sagligi ve güvenligi denetçileri tarafindan herhangi bir tespitte de bulunulmamistir. Kazanin oldugu gün, Sayistay raporundaki ifadeler çarpitilarak, kömürün içerisinde yer alan metan gazi miktari, çalisilan ortamda yüksek metan gazi tespit edildi seklinde de lanse edildi. Söz konusu ifade, o gün de açiklandigi gibi tamamen yanlistir. Kömürün içindeki metan miktari ile ocaktaki havalandirma içerisindeki metan orani birbirinden farkli konulardir. Grizu patlamalari, kömürdeki metan miktari degil, ortamdaki hava içerisindeki metan yüzdesi ile ilgilidir. Adi geçen raporlar, TBMM KIT Komisyonu’nda da görüsülmüs, ibra da edilmistir.
IHMAL VARSA GEREGI YAPILACAK: Delme ve patlamaya yönelik ortaya atilan iddialara gelince, dünya genelinde yürütülen madencilik faaliyetlerinin birçogunda delme ve patlatma yöntemi kullanilmaktadir. Isin geregi olarak minimal seviyede ve kontrollü olarak ülkemizde de yine teknik düzenlemelere riayet edilerek uygulanmaktadir. Son olarak, maden ocaginin patlayacagi iddialarina da açiklik getirmek istiyorum. Yer alti tüm çalisma alanlari ve giris-çikis alanlari metan, oksijen, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, sicaklik ve hava hizi ölçümleri ile 24 saat boyunca sürekli izlenmekte ve bilgiler de kayit altina alinmaktadir. Yani o isletmemizde, ayni uçaklarda oldugu gibi kara kutumuz var. O ana kadar gerçeklesen tüm ölçümler, asagi ve yukaridaki görevlilerin arasindaki her tür telsiz ve telefon konusmasi kayit altinda. Bunlarin hepsi de inceleme ve denetime tabi olacak. Hiçbir endiseniz olmasin, en ufak bir ihmal varsa geregi yapilacak.
Burada birisi kusurlu ya da kusursuz demedim. Yapilan ilk tespitleri sizlerle paylasiyorum. Havadaki metan gazi oraninin yüzde 5 ila yüzde 15 arasinda olmasi, en ufak bir kivilcim vb. isi kaynagi ile temas etmesi halinde grizu patlamasi meydana gelmektedir. Üç sey bir arada olursa patlama oluyor. Bir klasik olarak yanici madde ki burada metan, digeri hava, bir diger üçüncüsü de yakici madde, yani isi kaynagi. Ayrica su hususlari da belirtmek isterim ki Is Sagligi ve Güvenligi Yönetmeligi’ne göre maden is yerlerinde ortamda yüzde 1 oraninda metan bulunmasi durumunda patlatma yapilmaz. Bunlar, mevzuatta yer alan esik degerler. Yüzde 1,5 metan varsa emniyet amaçli elektrik kesilir, yüzde 2 metan bulunmasi durumunda da madenciler çalisma ortamindan tahliye edilir. Gaz izleme sensörleri ile de ortamdaki gaz belirli degerlerin üzerine çiktiginda, biraz önce de ifade ettigim gibi sesli ve isikli alarm verilerek çalisanlar uyarilmaktadir. TTK Amasra Müessesesi’ne kurulan sensörler ile metan orani yüzde 1,5 degerine ulastiginda hem merkezi gaz izleme sisteminde hem de yer altindaki sistemde sari isik yanmakta, sesli uyari vermektedir. Akabinde merkezi gaz izleme birimi tarafindan ilgili birimler hemen telefon ile bilgilendirilip sistem takibe alinmaktadir. Metan orani yüzde 2 degerini buldugunda yer altindaki sistemde ve yer üstündeki gaz izleme merkezinde kirmizi alarm devreye girer ve hemen acil durum prosedürü isletilmek suretiyle çalisanlar tahliye edilerek temiz havaya çikarilmaktadir.
PATLAMADAN ÖNCEKI SON ÖLÇÜM YÜZDE 1,69: Kazandan önceki son kayitlar incelendiginde, ortamdaki metan gazi orani önce yüzde 1,5 seviyesine ulasmis, saat 18:05 sularinda emniyet amaçli elektrik kesilmistir. Saat 18:09’da ise son kayit, havadaki metan oraninin yüzde 1,69 olarak ölçüldügünü göstermektedir. 18:09’dan sonra kayit alinamadi. Tüm degerlendirmelerimiz o saatten sonra, bu patlama 18:10 sularinda ulasti. Patlama anindaki metan seviyeleri, merkezi gaz izleme sisteminde ölçülen bu. Simdi teknik birimler, bilirkisiler, yukarida kayitlarda bu degerleri tek tek degerlendirecek.
KISI BASI 1,5 MILYON LIRA TAZMINAT: Kaza sonrasi yapilacak ödemelerden de bahsetmek istiyorum. Sorumlu kimse çikartilacak ortaya, kimseyi de gizlemeyecegiz. AFAD, TTK, Türk-Is Sendikasi, Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi’miz ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanligi’miz tarafindan kisi basina toplam 1,5 milyon liranin üzerinde bir ödeme yapilacaktir. Halihazirda bu ödemeler de yapilmaya baslanmistir. Yine kazanin meydana geldigi ilk andan itibaren devletimiz tüm kurum ve imkanlari ile Bartin’daydi. Saglik Bakanligi’miz, 15 UMKE timi, 262 personel, 51 ambulans ile 2 uçak ambulans ile kazazedelerin ilk saglik müdahalesini ve hastanelere sevkini gerçeklestirmistir. Öte yandan biraz önce de ifade ettigim gibi, sehitlerimizin ödemelerine baslandi. Süreç en kisa süre içinde tamamlanacaktir. Sehitlerimizin emaneti bizimdir. Madenci kardeslerimizin evlatlari bizim emanetimizdir. Egitim, saglik, is bulma gibi gereken her türlü destegi kendilerine verecegiz."
Fatih Dönmez'in açiklamalarina tepki gösteren CHP ve HDP milletvekilleri "Istifa edin" çagrisi yapti.