Türkiye, Bartin'daki maden faciasinda hayatini kaybeden 41 isçinin yasini tutarken madenlerdeki ihmaller ve facialarin önüne geçmenin yollari da tartisiliyor. Madencilikte hataya yer olmadigini belirten uzmanlar, is güvenligi önlemlerinin artirilmasi, personelin egitilmesi ve maden ocaklarinda denetimin siklastirilmasi gerektigine dikkat çekiyor. Ayrica facialarin önüne geçmek için madenlerde dijitallesme de sart!
‘Riskleri ortadan kaldiralim’
Maden facialarinin bir daha yasanmamasi için risklerin ortadan kaldirilmasi gerektigini belirten Is Güvenligi Uzmani Dr. Sebnem Akman Balta, “Çözüm is güvenliginde. Bu facialarin bir daha olmamasi için en önemlisi riski ortadan kaldirmaktir. Riski ortadan kaldiramiyorsak riski asgariye indirmemiz gerekir. Özellikle kisisel koruyucu donanimlarin tam olmasi gerekir. Bu noktada büyük bir envanter çalismasi, elimizdeki tüm malzemelerin yeterli olup olmadigina, madenlerimizde çalisan total isçi sayisina bakmamiz gerekiyor. Bu saatten itibaren devlet, isveren veya isçiyi suçlamadan önce biz nerden baslamaliyiz ona bakmaliyiz” dedi.
‘Mekanik havalandirma kullanilmali’
Özellikle havalandirma düzenlemelerinin önemine dikkat çeken Balta, “Dogal havalandirma yerine mekanik havalandirma kullanilmali. Metan gazini uzaklastirma konusunda demek ki bir zafiyet yasiyoruz. Bu zafiyet teknik cihazlardan mi kaynaklaniyor yoksa teknik cihaz kullanirken mi hata yapiyoruz bunu incelemeliyiz. Isçilerimizin egitimleri ne kadar dogru? Kaç isçiye kaç maden mühendisi, kaç isçiye kaç is güvenligi uzmani gerekli? Is güvenligi uzmaniyla maden mühendisi arasindaki iletisimin çok saglikli kurulmasi, isveren, isçi, usta basi, nezaretçi veya yönetici, maden mühendisi arasindaki uyum çok önemli. Biz olduktan sonraki çözümlerde zaten iyiyiz. En önemli konu proaktif çalisma. Bunu da is güvenligiyle, periyodik kontrollerle, cihaz kontrolleriyle, alev almaz kablolarla çözebiliriz. Tahkimat yönetimi seçimimiz de çok önemli” diye konustu.
Personelin görevi büyük
“Personel çok nitelikli olmali” diyen Baltan, “Niteliksiz personel gaz ölçümü yapmamali. Her vardiyada üç saatte bir metan ölçümü yapilmali. Eger biz bunu çok basarili yapamadiysak her saatte bir yapmaliyiz. Yönetmelikte bunu düzenlemeliyiz. Özellikle metan gazi yüzde 1 oldugunda gaz orani düsürmek için gerekli önlemi çok hizli bir sekilde almaliyiz. Gerekirse grizulu bölgeyi de kapatmaliyiz. Metanin alev almasi önlenmeli. Özellikle elektrik ekipmani kullanmamaya dikkat etmeli. Fünye ile patlatma yapmamaliyiz. Pilomatik ekipman kullanabiliyor muyuz? Örnegin yapilan lagim atismalarinda ayakta veya ayaktan yirmi metre uzaklikta havada yüzde 1’den fazla da metan bulunmamali” ifadelerini kullandi.
‘Havayolu sektörü kadar kati olmali’
Havayolu sektöründeki is güvenligi uygulamalari kadar kati bir sekilde madencilikte de kurallara uyulmasi gerektigini dile getiren Baltan, “Havayolu tasimaciligi islemleri ve çalisma kosullari tehlikeler ve riskler nasil yönetiliyorsa ayni sekilde maden ocaklari için de sistem kurulabilir, yönetmelikler yenilenebilir. Periyodik kontroller ve vardiyalar, vardiya degisimlerinde defterler daha sistematik tutulabilir. Özellikle havayolu sektöründeki is güvenligi hususlarini maden ocaklarinda da kullanmaliyiz. Uçak kazalari daha az rastlanmakta, çünkü gerekli olan tüm kurallar çok kati bir sekilde uygulanir. Madencilik sektöründe bu kadar kati uygulanirsa kazalar önlenebilir” diye konustu.
En riskli sektörlerden
Madencilikte teknolojik gelismeler hakkinda bilgi veren Elektrik Elektronik Yüksek Mühendisi Ecehan Ersöz ise “Maden arama çalismalari çalisma sartlarinin zorlugu ve riski bakimindan en önde gelen sektörlerden. Is sagligi ve güvenligi anlaminda tedbirler son derece önemli. Bunun yaninda çalisma ortaminin durumunun izlenmesi, çalisma planinin olusturulmasi, acil durum ve uyari sistemlerinin tasarimi ve yönetilmesi de yine ayni oranda önemli” dedi.
‘Akilli kararlar veriyor’
Madencilikteki dijitallesme çalismalari hakkinda ise Ersöz, “Endüstri 4.0’in maden arama islemlerindeki uygulamalari Mining 4.0 ve D&B (Drill and Blasting) 4.0 olarak gelistirilmeye devam ediyor. Endüstri 4.0 teknolojileri özellikle nesnelerin interneti ve veri kullanimiyla akilli kararlar verilmesine destek oluyor. Örnegin GPS güdümlü delme sistemleri, delmeyi 10 santimetreye kadar hassas bir sekilde konumlandirma özelligine sahip olabiliyor. Bu konularda gelistirmeler devam ediyor. 3 boyutlu teçhizat navigasyonu, besleme hizalamasi, sondaj ve raporlama saglayabiliyor. Dogru veriler kullanilarak sürecin izlenmesine ve belirlenen yoldan minimum sapmayi saglayacak degisikliklerin yapilmasina yardimci olabiliyor. Bu uygulamalar tatbikatlar için uzaktan çalistirilarak saha personelinin güvenligine katki saglayabilir” diye konustu.
‘Kokuyla uyari yapiyor’
Madenlerdeki acil durumlarda ise manuel veya uzaktan kumandali ünitelerin acil müdahale prosedürlerinin basladigini belirten net ve keskin bir koku gönderen uyari sistemlerinin kullanilabilecegini kaydeden Ersöz, “Yine uygulamalarda optimizasyon için patlatma simülasyonu, patlatma tasarimi için topografya ve kaya malzemesi özellikleri gibi arazi yüzey verilerini kullanilabiliyor. Yapay zekâ yardimiyla kaya savrulmasi, sismik titresim ve patlamalardaki parçalanma boyutu gibi konularda hata olasiliklarini azaltan uygulamalar üzerinde çalisiliyor” ifadelerini kullandi.
‘Gelistirmeler devam ediyor’
Dünyada birçok farkli uygulamanin hayata geçtigini dile getiren Ersöz sunlari söyledi: “Nesnelerin interneti ve Endüstri 4.0’in madencilik süreçlerinde kullaniminda dogru sondaj hizalamasi, verimli patlatma, gerçek zamanli izleme ve sondaj optimizasyonu, iyilestirilmis parçalanma gibi faydalar saglanmasi için gelistirilmeler devam ediyor. Dünyada madenlerdeki birçok sürecin dijital uygulamalarla baglantili hale gelmesi ile ilgili konularda arastirma ve çalismalar devam ediyor. Kontrol ve otomasyon madencilige de ileride büyük katki saglayacak.”
