Gelecek Partisi Sivil Toplum ve Halkla Iliskilerden Sorumlu Genel Baskan Yardimcisi Doç. Dr. Selçuk Özdag, daha önce Bilgi Edinme Hakki Kanunu çerçevesinde 2019 yilinda ilan edilen 100 Bin Konutlu TOKI projesine iliskin Cumhurbaskanligi, Çevre, Sehircilik ve Iklim Degisikligi Bakanligi ve TOKI Baskanligina 16 soru sordu. Sorularinda TOKI'nin önceki konut hamlelerine iliskin detay bilgileri kamuoyuyla paylasmak isteyen Özdag’in sordugu sorulara TOKI Baskanligi Basin Danismanligi’ndan yanit geldi. Ancak TOKI tarafindan Özdag’a verilen cevaplarla kendisinin yönelttigi sorular arasinda baglanti kurulamadi.
Özdag’in altinci maddede yer alan “TOKI'nin 2019’daki bu projesi ile bugüne kadar mülk sahibi olan vatandas sayisi kaçtir? Basvuru yaptigi halde mülk sahibi olamayan vatandas sayisi kaçtir? Bu proje kapsaminda temeli atilmamis, atildigi halde tamamlanmamis, tamamlandigi halde teslim edilmemis konut sayisi illere göre ne kadardir?” sordugu soruya TOKI’nin cevabi yetersiz kalirken, akillarda hala TOKI’nin 2019’daki 100 bin konut projesinin kaç tanesini teslim ettigi sorusu var.
Iste Özdag’in sordugu sorulara TOKI’nin verdigi yanitlar:
Bu 100 bin konut projesinin dahil oldugu il ve ilçeler hangileridir?
TOKI CEVAP (1 ve 2): Idaremiz tarafindan düzenlenen 100 Bin Sosyal Konut Projesi kapsaminda 81 ilde 252 aktif proje bulunmaktadir.
Konutlar kanun ve yönetmelikler dogrultusunda bölgelerin iklim ve mimarisine uygun yatay mimari esas alinarak, dogal afetlere karsi güvenli, çevreyle uyumlu v sosyal donatilara sahip 2+1 ve 3+1 olarak insa edilmektedir.
Talep yetersizligi sebebiyle iptal edilen projeler hariç 100 bin konut kapsaminda 97 bin 483 konut üretilmekte olup, yeterli basvuru saglanamadigi için iptal edilen projeler disinda basvuruda bulunan bütün hak sahiplerine konutlari etaplar halinde teslim edilecektir.
3- Kaç sayida vatandas basvuruda bulundu, ne kadar basvuru ücreti alindi? Toplamda toplanan basvuru ücreti miktari ne kadar oldu? Kur’a sonucunda basvurusu olumsuz neticelen kaç vatandasin basvuru ücreti iade edildi, ne kadar süre sonra iade edildi, bunun için bir faiz ödemesi yapildi mi, söz konusu ücretin iade edilmedigi vatandas var mi, varsa sebebi nedir?
TOKI (3): 100 Bin Konut Kampanyasina 1 milyon 200 bin adet basvuru olmustur. Basvuru bedeli 2+1 konunlar için 500 TL, 3+1 konutlar için ise 1.000 TL’dir. Kurada, asil ve yedek olarak hak sahibi olamayan kisiler basvuru bedellerini, kura çekilis tarihinden itibaren 5 (bes) is günü sonrasinda basvuru yapilan Bankanin yetkili Sube’lerinden sahsen basvurarak iade almislardir.
4- Söz konusu 100 bin sosyal konut projesi için uygulama alani olarak belirlenen merkezlerde ihaleler hangi usulle yapilmistir? 'TOKI'den ihale alan sirket sayisi ve isimleri nelerdir? TOKI, kaç alt isveren (taseron) ile çalismaktadir? Sözlesmelere uygun hareket etmeyen herhangi bir firma oldu mu? Olduysa nasil bir cezai müeyyide uygulandi?
TOKI (4): 100 Bin Konut Projesinin ihaleleri 4734 sayili Kamu Ihale Kanunu’na göre açik ihale usulü ile yapilmis olup ihale sonuçlari EKAP üzerinden yayimlanmaktadir. TOKI’den (2002-2022) ihale alan yüklenici sayisi 1.301 adet olup bu firmalarin isimleri ve aldiklari isler https://a.toki.gov.tr/illere-gore-projeler web sayfamizda bulunmaktadir. Yüklenici firmanin sorumluluklarini yerine getirmemesi halinde yüklenici ile yapilan sözlesme ve sartnameler çerçevesinde cezai sartlari uygulanmaktadir.
5- Bahse konu projede herhangi bir kamulastirma yapildi mi? Yapildi ise hak sahiplerine bedelleri ödendi mi? Ödenmedi ise sebebi nedir?
TOKI (5): Bazi projelerde kamulastirma ihtiyaci dogmustur. Söz konusu tasinmazlar, sahislardan anlasma usulü ile alinmis ve ödemeleri yapilmistir.
6- TOKI'nin 2019’daki bu projesi ile bugüne kadar mülk sahibi olan vatandas sayisi kaçtir? Basvuru yaptigi halde mülk sahibi olamayan vatandas sayisi kaçtir? Bu proje kapsaminda temeli atilmamis, atildigi halde tamamlanmamis, tamamlandigi halde teslim edilmemis konut sayisi illere göre ne kadardir?
TOKI (6): 100 Bin Konut Kampanyasinda Türkiye genelinde toplam 1 milyon 200 bin kisi basvuru yapmis olup, bunun 97 bin 483 kisisi hak sahibi olmustur. (Aksaray, Batman, Eskisehir, Nigde, Sanliurfa, Sirnak illerindeki bazi ilçelerde yeterli talep olmadigi için bazi projeler iptal edilmistir)
7- Yine bahse konu projeden yabanci uyruklu olup da (siginmaci, göçmen vb.) T.C vatandasligina geçirilen ve TOKI'den faydalanan kisi sayisi ne kadardir ve illere göre dagilimi nedir?
TOKI (7): TOKI’den alt gelir ve orta gelir gruplarina yönelik sosyal konut projelerden satin ve devir almak isteyen T.C. vatandasi olma sarti ile diger sartlari (ikametgah, gelir, yas vs.) yerine getiren konut alicilarina satil yapilmakta olup Türkiye Cumhuriyeti vatandasi olmayan kisilere idaremiz projelerinden konut/isyeri satisi yapilmamaktadir. Sonradan T.C. vatandasi olan konut/isyeri alicilariyla ilgili idaremizde bilgi ve tutulan bir parametre bulunmamaktadir.
8- Söz konusu proje ile konut hakki kazandigi halde taksitlerini ödeyemedigi için hukuki takibe giren ve bu hakki elinden alinan kisi sayisi ne kaçtir?
TOKI (8): 100 Bin Konut Kampanyasinda; taksit ödemeleri, sözlesme tarihini takip eden ay itibariyle baslatilmaktadir. Günümüz itibariyle söz konusu projelerin taksit ödemeleri yeni baslamis olup ödeme yapmayan vatandaslara ihtar çekilmesi disinda hukuki süreç baslatilan ve sözlesmesi fesih edilen konut bulunmamaktadir.
9- Görevi ve amaci dar gelirli vatandaslara sosyal konut üretmek olan TOKI’nin, Ankara basta olmak üzere birçok merkezde lüks konut ve villa projelerini hayata geçirdigi dillendiriliyor, bu dogru mudur? Dogru ise bunun sayisi ve gerekçesi nedir, bu uygulamalar yasalara uygun mudur, yasalara uygun hale getirmek için birtakim firmalarla proje ortakligi adi altinda lüks konutlar yapildigi ve bu firmalara rant saglandigi iddialari hakkindaki açiklamaniz nedir ve tüm bunlar etik midir?
TOKI (9): TOKI’nin temel görevi dar ve orta gelirli vatandaslarimiza yönelik sosyal konut üretmek olup, bugüne kadar üretilen toplam konutlarin yüzde 90,10’nu bu kapsamdadir. Yüzde 9,90’lik kismi da sosyal konutlara kaynak saglamak amaciyla gelistirilmis projelerdir. Sosyal konutlarda oldugu gibi gelir kaynakli projeleri de ihale kanun ve yönetmeliklerine uygun olarak ihale edilmektedir. Son 3 yildir hasilat paylasimi projesi ihale edilmemistir.
10- Bahse konu proje ile zamaninda hak sahiplerine teslim edilmeyen konut var midir? Varsa sayisi ve gerekçesi nedir? Geç teslim edilen konutlar sebebiyle hak sahiplerinin zararlari karsilanmis midir, karsilanmamissa sebebi nedir? Bu sebeple TOKI’ye karsi (Bakanlik aleyhine) açilmis tazminat davasi var midir varsa sayisi nedir ve lehte/aleyhte sonuçlanan dava sayisi kaçtir? Kurum (TOKI/Bakanlik) aleyhine sonuçlanan davalarin; tazminat, yargi giderleri ile vekalet ücretleri yüklenici firmalardan tazmin edilmis midir?
TOKI (10): Konut teslim gecikmeleri; Yükleniciden kaynaklanmayan nedenlerle yüklenicinin sözlesmenin ifasina iliskin yükümlülüklerini öngörülen sürede yerine getirememesi durumunda Yapim Isi Sözlesmeleri, Yapim Isleri Genel Sartnamesi ile 4735 sayili Kamu Ihale Sözlesmeleri Kanunu hükümleri çerçevesinde süre uzatimlari verilebilmektedir.
Bazen de yükleniciden kaynaklanmayan (bürokratik is ve islemler, Belediye basvurulari, plan iptali vs.) sebeplerle Sözlesmenin ifasi imkânsiz hale gelirse sözlesmenin tasfiyesine karar verilerek yeniden ihaleye çikilmasi teslimde gecikmeye sebebiyet vermektedir. Ilgili mevzuat, ihale makami olan Idaremize yasal sartlarin mevcudiyeti halinde süre uzatimi ve isin tasfiyesine karar verme, yükleniciye de talep etme hakkin vermekte iken, idarenin yasal olan bu yetkisini kullanmasi durumunda konut alicilari ile imzalamis oldugu sözlesmede öngörülmüs olan sürede konutu teslim edememis olmasindan kaynaklanan nedenlerle idare aleyhine davalar açilmistir.
Idare aleyhine açilan davalarda, yüklenici kusuru sebebiyle dava açildigi, tespit edildiginde davalar yükleniciye ihbar edilmekte ve davanin neticesine göre idare aleyhine hüküm kurulmasi halinde rücu davalari açilmaktadir. Yüklenicinin Idare nezdinde bekleyen o ise iliskin teminati idarece dava sonuçlanincaya kadar iade edilmeyerek bloke konulmaktadir. Dava sonuçlandiktan sonra da Borçlar Kanunu ilgili hükümleri uyarinca takas ve mahsubu yapilmaktadir.
TOKI aleyhine geç teslim sebebiyle; 2018 yilinda 120, 2019 yilinda 15, 2020 yilinda 5, 2021 yilinda 2, 2022 yilinda 1 adet geç teslim nedeni ile kira tazminati davasi açilmistir. Bu davalarin 12 adedi idare aleyhine, 80 adedi Idare lehine sonuçlanmis olup 51 adet dava da devam etmektedir.
11- Söz konusu projede iyi niyetli olmayan, sartlari uygun olmadigi halde kur’a da hak kazanan kisiler ve kamu görevlileri hakkinda suç duyurusunda bulunuldu mu, bunun sayisi ve neticesi nedir?
TOKI: Basvuru sartlarinda; basvuru sirasinda ve sözlesme imzalama sürecinde sartlarin karsilanip karsilanmadigina dair kontroller yapilmakta ve belge ibraz edilmesi talep edilmektedir. Yapilan kontroller sirasinda basvuru sartlarini tasimayan, belge ibraz edemeyen kisilerin basvurusu iptal edilmekte, konut hakkini kaybetmektedir.
12- Türkiye genelinde bahse konu proje disinda, 2002' yilindan bugüne kadar TOKI'ye devredilen hazine arazilerin sayisi, büyüklügü ve piyasa degerleri nedir?
TOKI: Maliye Hazinesinden sosyal konut amaçli ve millet bahçelerinin finansmani için arazi talep edilmektedir.
13- Söz konusu proje ve genel olarak 2002 yilindan itibaren tüm TOKI projelerinde; firma ve alt isverenler de dahil kaç çalisan is kazalarinda hayatini kaybetti, yaralandi veya engelli kaldi?
TOKI: TOKI ihale makamidir. Asil isveren degildir. Idaremiz tarafindan gerçeklestirilen ihale sonucunda, ihaleyi kazanan yüklenici firma ile idaremiz arasinda 'Anahtar Teslim Suretiyle Eser Sözlesmesi' imzalanmaktir. Yüklenici ile idaremiz arasinda akdedilen sözlesmenin 6. Maddesinde, "Bu sözlesme, anahtar teslimi götürü bedel sözlesme olup, ...toplam bedel üzerinden akdedilmistir." hükmü mevcut olup, Yasa ve yerlesik Yargitay kararlarinda da belirtildigi üzere anahtar teslimi suretiyle is devredildigi, yani isin bir bölümü degil tümüyle devredildigi için isi devreden Idaremizin isverenlik sifati ortadan kalkmistir.
Insaat anahtar teslimi suretiyle yapilmaktadir. Bu tür bir isin bütünüyle, baskasina devir ve teslim edildigi durumlarda üst ve alt isveren iliskisi olusmaz. Bunun sonucu; devreden kisinin isverenlik sifati kalkar ve 1475 Sayili Eski Is Kanunu'nun 1/son maddesi ve yeni is Kanununun 2.maddesi uyarinca Idare sorumlu tutulamaz.
Yine, Yüklenici ile Idaremiz arasinda imzalanan sözlesme eki Özel Idari ve Teknik Sartname'nin 5. Maddesinde, "Isin süresi ihale dokümani ve sözlesme hükümleri ile fen ve sanat kaidelerine uygun olarak bitirilmesi, insaat mahallindeki her türlü güvenlik önlemlerinin yürürlükteki mevzuat hükümleri çerçevesinde gerekli tedbirlerin alinmasi yüklenicilerin sorumlulugundadir" hükmü mevcuttur.
Keza, Anilan sözlesme eki Yapim Isleri Genel Sartnamesinin Çalisanlarin kazaya ugramalari baslikli 36. Maddesinde, is yerindeki kazalara karsi gerekli önlemlerin alinmasinda tüm sorumlulugun yüklenici firmada oldugu açikça belirtilmistir.
Madde 36 - (1) Yüklenicinin 9 uncu madde hükümlerine göre tedbirler almasina ragmen olabilecek kazalarda, yüklenicinin isçi ve personelinden kazaya ugrayanlarin tedavilerine iliskin giderlerle kendilerine ödenecek tazminat yükleniciye aittir. Ayrica isçi ve personelden is basinda veya is yüzünden ölenlerin defin giderleri ile ailelerine ödenecek tazminatta yüklenici tarafindan karsilanir. Yüklenici bu hususta, yürürlükte bulunan genel hükümlere uyacaktir.
Konuya iliskin Yüksek Mahkeme kararlarina da asagida yer verilmistir.
Nitekim T.C. Yargitay 21. Hukuk Dairesi'nin 1998/1532 Esas ve 1998/2796 Karar sayili kararinda; "Insaatin anahtar teslimi suretiyle davali A.S. tarafindan A.O.'ya teslim edildigi görülmektedir. Bu tür bir isin bütünüyle, baskasina devir ve teslim edildigi durumlarda üst ve alt isveren iliskisi olusmaz. Bunun sonucu; devreden kisinin isverenlik sifati kalkar ve 1475 sayili Is Yasasinin 1/son fikrasinda öngörülen sorumluluk da söz konusu olmaz." denmek sureti ile bu husus açikça ifade edilmistir.
T.C. Yargitay 9. Hukuk Dairesi'nin 1992/2463 Esas ve 1992/9734 Karar sayili kararinda; "Anahtar teslimi ihale edilen isi üstlenen firmanin isçisinin ugradigi is kazasindan ihaleyi veren firma sorumlu tutulamaz. Çünkü anahtar teslimi is, isin bir bölümünde yada eklentilerinde is almakla ayni sey degildir." sonucuna varmistir. T.C. Yargitay 9. Hukuk Dairesi'nin 02.03.1993 tarih, 1992/13790 Esas ve 1993/3488 Karar sayili kararinda; "Isin tamaminin ihale yoluyla verilmesi halinde, ihale makami asil isveren konumunda olmayacagindan is kazasindan dogan tazminatlarda kendisine husumet düsmez." denmek sureti ile somut olayda Idaremize sorumluluk yüklenemeyecegi açikça ifade edilmistir.
Ayrica T.C. Yargitay 21. Hukuk Dairesi'nin 17.11.2003 tarih, 2003/10077 Esas ve 2013/9350 Karar sayili ilaminda da 4857 Sayili Is Yasasinin 2/6 maddesine gönderme yapmak sureti ile "Bir isin anahtar teslimi ile ve ihale ile bütünüyle devri durumunda isi devredenin isverenlik sifati kalkacagindan is kazasinin tespitine iliskin davada ve buna bagli tazminat davasinda sorumlulugu cihetine gidilemeyecegi ve dolayisiyla husumet yöneltilemeyecegi ortadadir." seklinde karara vararak 'anahtar teslimi' suretiyle ihale yapan Idareye karsi açilan davanin reddine karar verilmistir.
T.C. Yargitay 21. Hukuk Dairesi'nin 1998/1532 Esas ve 1998/2796 Karar sayili kararinda;
"Insaatin anahtar teslimi suretiyle davali A.S. tarafindan A.O.'ya teslim edildigi görülmektedir. Bu tür bir isin bütünüyle, baskasina devir ve teslim edildigi durumlarda üst ve alt isveren iliskisi olusmaz. Bunun sonucu; devreden kisinin isverenlik sifati kalkar ve 1475 sayili Is Yasasinin 1/son fikrasinda öngörülen sorumluluk da söz konusu olmaz." denmek sureti ile bu husus açikça ifade edilmistir.
Yine Ankara 14. Is Mahkemesi'nin 27.04.2010 tarih, 2007/1193 Esas ve 2010/364 Karar sayili karari ile; "Ihale makami konumunda bulunan davali TOKI'nin ISVERENLIK SIFATI BULUNMADIGI" gerekçesi ile DAVALI TOKI YÖNÜNDEN DAVANIN HUSUMET NEDENIYLE REDDINE karar verilmistir.
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU'nun 21.10.2021 tarih 2018/21-341 E. 2021/1290 K. S. Ilami aynen bu dogrultudadir. Kararda "davali ...'nin asil isi konut üretmek ise de, bu durumun isi yükleniciye gördüremeyecegi anlamina gelmedigi, eldeki davada Istanbul ili Küçükçekmece ilçesi Ayazma Mevkiindeki konut insaati isinin çevre düzenlemesi dahil tümüyle davali sirkete ihale edildigi, isin bölünerek verilmesi söz konusu olmadigi gibi, kendisinin bu iste isçi çalistirmadigi, isin sözlesme ve ekleri ile fen ve sanat kurallarina uygun yapilip yapilmadiginin denetimi için personel bulundurmasinin asil isveren oldugu sonucunu dogurmayacagi, denetim yetkisini açan ve isveren olarak kabulünü gerektiren yetkisinin bulunmadigi, bu nedenle davali ...' nin ihale makami oldugu ve hakkindaki davanin reddi gerektigi sonucuna varilmistir.
Yukarida da yer verildigi üzere, isin anahtar teslimi is olmasi nedeniyle, is kazalari davalarinda Idaremizin taraf sifati bulunmadigindan bu davalarda TOKi'ye husumet yöneltilemeyecegi gerekçesiyle TOKI bakimindan husumet yönünden davanin reddi ile sonuçlanmaktadir.
Ayrica is kazasi sebebiyle dava açan isçinin, kazanin is kazasi oldugunu ve kendi kusurundan kaynaklanmadigini da ispatlamasi da gerekmektedir.
Müsavirligimiz kayitlarimiz tetkikinde 2002 yilindan itibaren TOKI projelerinde, firma ve alt isverenler dahil is kazalarinda hayatini kaybeden 85, yaralanan veya engelli kalan 187 isçi vardir.
14- Bahse konu proje basta olmak üzere TOKI'nin uygulamaya koydugu projeler hakkinda vatandaslar niçin ayrintili bilgilere ulasamiyorlar? Bu konuda kurumsal/resmî internet portalinizda niçin ayrintili ve tatmin edici açiklamalar mevcut degil?
TOKI: Vatandaslarimiz tüm projelerimizde oldugu gibi; basvuru toplama, hak sahipligi kurasi,konut belirleme kurasi, sözlesme imzalama ve teslim asamalarinda WEB sayfamiz, basin ve sms yolu ile bilgilendirilmektedirler. Bu süreçlerde konuya iliskin detayli bilgilendirme yapilmaktadir.
15- Bahse konu proje disinda 2002’den bugüne kadar TOKI’nin satisi yapilan konutlardan elde ettigi toplam gelir ne kadardir?
TOKI: TOKI sosyal amaçli konut ürettiginden ve sosyal konutlar sübvanse edildiginden ötürü konutlar maliyetinin altinda satilmakta olup gelir elde edilmemistir.
16- Tüm bu proje ve uygulamalari kamu adina denetleyen Sayistay’in kurum hakkinda düzenlemis oldugu raporlari kamuoyuna açikladiniz mi? Açiklamadiysaniz, açiklamama sebebiniz nedir?”
TOKI: Idaremiz 6085 sayili Sayistay Kanunu ile 2985 sayili Toplu Konut Kanunu uyarinca Sayistay tarafindan denetlenmektedir. Söz konusu denetim raporlarinin kamuoyuna açiklanmasi Sayistay tarafindan yapilmaktadir.
