Türkiye Isçi Sendikalari Konfederasyonu’nun (TÜRK-IS) arastirmasina göre; eylül ayinda açlik siniri 7 bin 245, yoksulluk siniri 23 bin 600 TL’ye yükseldi. Bekar bir çalisanin bir aylik yasama maliyeti ise 9 bin 470 TL oldu.
TÜRK-IS, “Eylül 2022 Açlik ve Yoksulluk Siniri” arastirmasini yayinladi. Arastirmada yer alan tespitler söyle:
“Dört kisilik bir ailenin saglikli, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapmasi gereken aylik gida harcamasi tutari (açlik siniri) 7 bin 245 lira 18 kurusa, gida harcamasi ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakit), ulasim, egitim, saglik ve benzeri ihtiyaçlar için yapilmasi zorunlu diger aylik harcamalarinin toplam tutari (yoksulluk siniri) 23 bin 599 lira 93 kurusa, bekâr bir çalisanin ‘yasama maliyeti’ ise aylik 9 bin 469 lira 35 kurusa yükseldi.
Yeni egitim-ögretim ve çalisma dönemi baslarken baska sehirlere göçmek zorunda kalan ögrenci ve çalisanlarin en kaygi duyduklari konu kira ve ev fiyatlari olmakta. Son resmi verilerle bir yilda insaat maliyet endeksi yüzde 114,7 artarken bu insaatlarda çalisan isçilerin maliyeti sadece yüzde 83,9 artti. Bunun yaninda konut fiyat endeksi yüzde 173,8 oraninda artarken özellikle Istanbul’da ve birçok deniz kiyi sehrinde yüzde 200’ü asan fiyat artislari yasandi. Bu süreçte asgari ücrete yüzde 94,6’lik bir artis yapildi. Yani asgari ücretle çalisan birisi ev alabilmek için geçen yila kiyasla bu sene yüzde 40,7 daha fazla süre boyunca çalismak durumunda kaliyor. Kira fiyatlarinda ise ortalama yüzde 160’lik bir artis söz konusu oldu. Sabit gelirlilerin kazançlarinin bu fiyatlar kadar artmadigi bir ortamda ögrenciler ve çalisanlar daha kalabalik evlerde kalmayi tercih ediyor, kamu personelleri büyük kentlerden ve sahil beldelerinden tayin istiyor. Yüksek kiralara mahkûm olanlar ise gida, giyim gibi giderlerinde kisabildigi sinira kadar tüketimlerini kismaya çabaliyor. Özellikle market markali (private label) ürünlerin satildigi indirim market zincirlerinin perakende sektöründeki payinin yüzde 79’a çikmis olmasi ve bazi giyim perakendecilerinin 2. el kiyafet satislarina baslamis olmalari da basta dar gelirliler yönünden hayati idame ettirebilmenin zorlugunu kanitlar nitelikte.
Eylül ayinda mutfak enflasyonundaki degisim su sekilde:
Ankara’da yasayan dört kisilik bir ailenin ‘gida için’ yapmasi gereken asgari harcama tutarindaki artis bir önceki aya göre yüzde 5,15 oraninda gerçeklesti. Son on iki ay itibariyle artis orani yüzde 130,01 olarak hesaplandi. Dokuz aylik degisim orani ise yüzde 76,80 oraninda oldu.
Süt, yogurt, peynir grubunda;
Ulusal Süt Konseyi son tüketiciye yansiyan süt ve süt ürünlerindeki fiyatlarin yükselmesinin önüne geçmek için çig süt fiyatini 15 Mayis 2022’den bu yana 7,5 TL’de tutmakta. Üretici kazanamazken dar gelirli vatandas ise süt ve süt ürünlerini satin almakta zorlanmakta. Bu durum piyasa dinamiklerini bozmakta ve masraflarini karsilayamayan üreticilerin süt ineklerini kesip piyasayi terk etmelerine hatta bazi köylerde süt kalmamasina neden olmakta. Süt üretimindeki düsüs egilimi resmi verilerle ortadayken geçici olarak fiyatlarin baskilanmasi ilerleyen süreçte ithalat ile bile çözülemeyecek pahaliliga gebe bir süt piyasasi dogurmakta. Bu ay süt ve peynir fiyatlari gerilerken yogurt fiyatlari sabit kaldi.
Et, tavuk, balik, yumurta, kuru baklagiller, yagli tohum ürünlerinin bulundugu grupta;
Av sezonunun açilmasiyla baliketi yüzde 15 gerileyerek Ankara’da eylül ayinda ortalama 100 TL’den tezgâhlarda yer buldu. Dana etinin fiyati geriledi. Bir ayda kuzu eti fiyati yüzde 7, tavuk eti yüzde 8, yumurta yüzde 11 zamlandi. Geçen ay küçükbas üreticileri için ifade ettigimiz kesime gönderme konusu büyük bas üreticileri için de geçerli olmaya basladi. Düsük süt fiyatlari ve yüksek üretim maliyetleri nedeniyle hayvanlarini satan çiftçiler köylerini bosaltirken aile isletmelerinin yerini büyük çiftlikler aliyor, hayvan ve toprak servetleri ailelerden sirketlere geçiyor. Tüketici ise alim gücü düstügünden kirmizi ete erismekte çok zorlaniyor. Baklagillerden nohut, kuru fasulye ve kirmizi mercimegin fiyatlari geriledi. Yesil mercimegin fiyati düstü, kirmizi mercimek ve nohutun fiyati artti. Kuru fasulye yüzde 21, yagli tohumlarin ortalama satis fiyati yüzde 7 yükseldi.
Ekmek ve tahillar grubunda;
Karadeniz’den tahil ihracinin sürmesine ayrica küresel bugday, pirinç, arpa fiyatlarinda gerileme olmasina ragmen bu ay Ankara’da tahillar yine zamlandi. Aylik tabanda bulgur yüzde 7, makarna yüzde 6 fiyat artisi yasadi. Pirinç ve irmik fiyatlari da yükseldi. Un ve ekmek fiyati -simdilik- ayni kaldi.
Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarinda maydanoz, kivircik gibi salata yesilliklerinin ve pirasa, ispanak gibi yesil yaprakli sebzelerin fiyatlari yükseldi. Patates fiyatlari degismedi. Sogan ve domates fiyati geriledi. Salatalik, biber, patlican, kabak fiyatlari artti. Meyvelerden kavun fiyati gerilerken elma sabit kaldi. Karpuz ve çilek fiyatlari yükseldi. Incir fiyati düserken seftali, erik gibi sert çekirdekli meyvelerin fiyati artmaya basladi. Ortalama sebze kg fiyati 16,56 TL, ortalama meyve kg fiyati 17,81 TL oldu. Hesaplamada 26’si sebze ve 12’si meyve olmak üzere toplam 38 üründeki fiyat degisimi dikkate alindi. Ortalama meyve-sebze kg fiyati 17,69 TL olarak tespit edildi.
Temel yag ürünlerinin bulundugu grupta;
Ayçiçek yaginin fiyati degismedi. Margarin fiyati düstü. Zeytinyagi bir ayda yüzde 12 zamlandi.
Son grup içinde yer alan gida maddelerinden;
Çay ve ihlamur fiyatlari gerilerken seker fiyati sabit kaldi. Raflarda özel seker markalarindaki çesitlilik sinirli hâlde ve görece düsük fiyatli kamu üretimi sekerler de marketlere geldiklerinden kisa süre içinde tükeniyor. Son bir ayda bal yüzde 27, pekmez yüzde 21, reçel yüzde 19, yesil zeytin yüzde 27, siyah zeytin yüzde 18, baharatlar yüzde 9 zamlandi. Salça yüzde 51 artisla bu ayin en çok zamlanan gidasi oldu. Üstelik raflarda salça marklarindaki çesitlilik de yeni mahsulün üretimden dolayi azalmis durumda.”
