HDP Van Milletvekili Muazzez Orhan Isik, yediemin depolarinda çürümeye terk edilen araçlari Meclis gündemine tasidi. Isik, Adalet Bakani Bekir Bozdag’a, “Türkiye’de yediemin depolarinda bekletilen toplam araç sayisi kaçtir? Bu araçlarin ‘baglanma gerekçeleri’ nelerdir? Her yil kaç araç depolarda ilave olmaktadir? Yediemin depolarinda bekletilen araçlarin ortalama bekletme süresi nedir? Ekonomik ve teknik nedenlerle çok uzun sürelerle bekletilen bu araçlarin çürümemesi/hurdalasmamasi için alinan tedbirler nelerdir” diye sordu.
Muazzez Orhan Isik, yediemin depolarinda çürümeye terk edilen araçlarla ilgili Bekir Bozdag’in yanitlamasi istemiyle TBMM’ye soru önergesi verdi. Isik, önergesinde sunlari kaydetti:
“20 YILDAN FAZLA YEDIEMINDE BEKLETILEN ARAÇLAR OLDUGU IFADE EDLMEKTEDIR”
“Türkiye’de kamu zararina yol açan ve ‘kötü idare örnegi’ olarak gösterilebilecek vakalardan birisi de yediemin depo ve otoparklarinda çürümeye ve hurdalasmaya terk edilen araçlarin durumudur. Çesitli nedenlerle ‘araçlarin baglanmasi’ veya ‘araçlarin cezalandirilmasi’ olarak ifade edilen bu durumun çok ciddi ekonomik ve sosyal kayiplara yol açtigi bilinmelidir. Kamuoyuna yansiyan örneklerde, 20 yildan fazla yedieminde bekletilen araçlarin oldugu ve bu sistemin çok ciddi boyutlarda emek ve sermaye kaybina yol açtigi ifade edilmektedir. Kisilerin isledigi düsünülen suçlar nedeniyle araçlarin baglanmasinin mantikla izahi mümkün degildir.
“KANUNI ISLERMLER SONRASI ARAÇ SAHIPLERI TARAFINDAN BIRÇOK ARAÇ ALINMAYARAK ÇÜRÜMEYE TERKEDILMEKTEDIR”
Birçok ilde trafik, asayis olaylari, suç isnadi ve haciz yoluyla devlet tarafindan el konulan araçlar yediemin depolarina ve otoparklarina çekilmektedir. Yasal isleyisin gecikmesi ve yargilama sürelerinin çok uzun olmasi depolarda/parklarda bekletme süresini uzatmaktadir. Süreler uzadikça bekletme ve park maliyeti artan araçlarin, vergi yükü ile birlikte ederi, maliyetinin altina düsebilmektedir. Bu nedenle kanuni islemler sonrasi, araç sahipleri tarafindan araçlarin teslim alinmasi gerekirken birçok araç alinmayarak çürümeye terk edilmektedir. Yillarca süren uzun bekleyisten sonra kullanilamaz duruma gelen yüzlerce araç hem sahipleri için hem de kamu için ciddi bir yük haline dönebilmektedir.
“EKONOMIK KRIZ NEDENIYLE ARTAN HACIZ VAKALARININ SONUCUNDA ‘YEDIEMINE DÜSEN’ ARAÇLARDA ARTIS GÖRÜLMEKTEDIR”
Ekonomik kriz nedeniyle artan haciz vakalarinin sonucunda ‘yediemine düsen’ araçlarda artis görülmektedir. Birçok sehirde hurdaya bu dönen araçlarin yargi süreci tamamlanana kadar araçlarin kullanilamaz hale geldigi veya bu sürede ekonomik olarak kullanilamayan araçlarin park/depo maliyetinin aracin emsal fiyatini asabildigi ifade edilmektedir. 2022 yilinda motosiklet-mobilet ve benzeri araçlar için bir aylik 180 ila 300 TL muhafaza bedeli belirlenmistir. Bazi araçlarda aylik muhafaza bedeli bin 80 TL’ye kadar yükselmektedir. 10 yil buralarda bekletilen bir aracin diger borçlari ile birlikte muhafaza bedeli, emsal fiyatini asmaktadir. Bu durum, araç sahibi yurttaslarin, ailelerinin ve genel olarak kamunun zarar gördügü bir durumdur. ‘Araç baglama’ nedenlerinin bazen keyfi ve hukuk disi olabildigi, herkes için zarara yol açan ‘araç baglama’ yaptirimi yerine alternatiflerin bulunmasi gerektigi, kisinin isledigi suç nedeniyle aracin baglanmasi durumunda bir ailenin bazen magdur oldugu ifade edilmektedir. Bu durumun ilave sosyal risklere yol açtigi da bilinmelidir.
“MADDI DEGERI ÇOK YÜKSEK OLAN ARAÇLARIN BU KOSULLARDA YILLARCA TUTULMASI IZAHA MUHTAÇTIR”
Türkiye genelinde tahminen 40-60 milyar TL’lik 300 ila 400 bin aracin bekletildigi bu depolarda bir yil ve daha fazla sürelerle bekleyen tüm araçlarin asindigi, bakimlarinin yapilmadigi ve araçlarda çürüme oldugu bilinmelidir. Birçogu ilgili yönetmelige aykiri olarak ‘kapali alanda’ olmayan yediemin park ve depolarinin fiziksel kosullari çok olumsuzdur. Van’da Gürpinar-Baskale yolu kenarinda, Tusba’da ve diger bazi yerlerde bulunan bu depo ve parklar ‘emin bir sekilde’ araçlarin bekletildigi bir yer degildir. Bu durum Van’a özgü olmayip birçok yerde saglam, katma degeri olan ve kullanilabilir bir sekilde teslim alinan araçlar, geçen süre zarfinda bu niteliklerini kismen kaybedebilmektedir. Bu ‘hurdalastirma alanlarinin’ birçok yerde metruk bir bölgede, çamurlu bir alanda, günes isigina dogrudan maruz alanlarda oldugu bilinmektedir. Maddi degeri çok yüksek olan araçlarin bu kosullarda yillarca tutulmasi izaha muhtaçtir. Söz konusu sistemin gözden geçirilmesi, araç sahiplerinin ve ailelerinin, dava taraflarinin ve genel olarak kamunun zarara ugratilmamasi amaciyla kapsamli bir çalismanin yapilmasi gereklidir. Depolarda ‘bagli’ tutulacak araçlarin kapali alanlarda, degerini koruyacak kosullarda, bakimlari yapilacak sekilde tutulmasi gerekmektedir. Ayrica kamu gücü ile buralarda tutulan ve çalistirilmayan bu araçlar için MTV ve diger vergilerin bekletme süresi için alinmamasi gereklidir.”
“TÜRKIYE’DE YEDIEMIN DEPOLARINDA BEKLETILEN TOPLAM ARAÇ SAYISI KAÇTIR”
HDP’li Isik, Bakan Bozdag’a su sorulari yönetti:
“Türkiye’de yediemin depolarinda bekletilen toplam araç sayisi kaçtir? Bu araçlarin türlerine göre (motosiklet, otomobil, kamyon, traktör vb.) dagilimi nedir? Bu araçlarin ‘baglanma gerekçeleri’ nelerdir? Yillara göre yediemin depolarinda bekletilen araçlarin dagilimi nedir? Her yil kaç araç depolarda ilave olmaktadir? Yediemin depolarinda bekletilen araçlarin ortalama bekletme süresi nedir? Bir yil ve daha fazla bekletilen araç sayisi kaçtir? Araçlarin 20 yila varan sürelerle bekletildigi iddiasi gerçek midir? Ekonomik ve teknik nedenlerle çok uzun sürelerle bekletilen bu araçlarin çürümemesi/hurdalasmamasi için alinan tedbirler nelerdir? 2022 yili itibariyle Türkiye’de kaç tane yediemin deposu bulunmaktadir? Bunlarin illere göre dagilimi nedir? Bu depolardan kaç tanesi yönetmelikte belirtilen kosullara sahiptir?
“TÜRKIYE’DE YEDIEMIN DEPOLARINDA BEKLETILEN TOPLAM ARAÇLARIN YAKLASIK PIYASA DEGERI NEDIR”
Yediemin lisansi olmadigi ve ilgili yönetmelikte belirtilen kosullari tasimadigi halde yedieminlik yapan kisi ve isletme sayisi kaçtir? Türkiye’de yediemin depolarinda bekletilen toplam araçlarin yaklasik piyasa degeri nedir? Bu sayida ve degerde aracin yillarca ekonomik üretim imkanlarindan uzaklastirilmasinin maliyeti üzerine ilgili bakanliklarla birlikte bir arastirma yapmayi planliyor musunuz? Bir kisinin isledigi bir fiil nedeniyle kisiye ait araçlarin baglanmasinin aileye ve topluma etkilerine dair bir arastirmaniz mevcut mudur? Yüzbinlerce aracin baglandigi bu sistemde toplam kaç kisinin olumsuz olarak etkilendigine dair bir veri mevcut mudur? Yediemin depolarinin kosullarinin iyilestirilerek buralarda bekletilen araçlarin ekonomik degerlerinin korunmasi amaciyla bir çalisma baslatacak misiniz? Yediemin depolarinda bekletilen ve fiilen çalistirilmasi engellenen araçlarin vergi borçlarinin birikmesini durduran bir çalisma baslatacak misiniz? Yediemin sisteminin kisilere, dava taraflarina ve kamuya verdigi zarari minimize edecek bir reform yapilmasini planliyor musunuz?”