İSTANBUL (AA) - ÇİĞDEM PALA - Restorasyon çalışmalarına başlanan İstanbul'un simge yapılarından Haydarpaşa Garı'nın, 108 yıl önce kum zemin üzerine ahşap kazıklarla nasıl inşa edildiği araştırılıyor.
Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve Anıtlar Kurulu tarafından onaylanan projeyle Haydarpaşa Garı, aslına uygun restore edilerek, yılların yorgunluğunu atacak.
Çatısı 2010 yılında çıkan yangında büyük hasar gören tarihi bina, yıllar içinde yapılan yanlış restorasyon uygulamaları da düzeltildikten sonra yeniden tren garı olarak hizmet verecek.
Restorasyona ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan danışman Vahit Okumuş, Haydarpaşa Garı'nın taştan yapılmış yığma bina sanılmasının aksine, demir konstrüksiyon olduğunu söyledi.
Jeoradarla bu tarihi binanın demir konstrüksiyonlarının nasıl bağlandığını bularak projesini ortaya çıkaracaklarını anlatan Okumuş, böylece binanın gerçek yüzünün ortaya çıkacağını ifade etti.
Haydarpaşa Garı'nın, kum zemin üzerine ahşap kazıklarla oturtulmuş bir bina olduğunu aktaran Okumuş, bu tekniğin de 108 yıl önce nasıl yapıldığını bularak, ahşap kazıkların özelliğini ve durumunu tespit edeceklerini belirtti.
Bu çalışmalarla binanın öncelikle statik konumunu ortaya çıkaracaklarını anlatan Okumuş, şu bilgileri verdi:
'Haydarpaşa Garı'nın daha önce bilindiği şekilde olmadığını ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Yağmur sularından binayı korumak, içinde onarım yapabilmek için garın dışına koruyucu çatı yapacağız. Bina aslına uygun restore edilecek ve gar olarak kalacak. Araştırmalarda zemin mukavemetinin çok düşük olduğu tespit edildi. Binaya yeni bir yük getirmek şu anda sakıncalı görünüyor. Etüt çalışmalarımız devam ediyor. Orijinal zeminde ve duvarlarda ne olduğunu bulmaya çalışıyoruz.
Garın vitrayları da zaman zaman değiştirilmiş. Vitrayları ilk kez Alman sanatçı Linneman tarafından yapılmış. Onun tekniğini öğrenmeye çalışıyoruz. Bu teknik anlaşıldıktan sonra nasıl onarılacağı, kontrollüğe ve bilim kuruluna sunularak yapım konusunda karara varılacak. Vitraylar tek tek çıkarılarak, atölyede fırınlanacak, orijinal renkleri tekrar canlandıracağız. Haydarpaşa Garı'nda orijinal bir yapım tekniğinin kullanıldığı kalem işleri var. Nasıl bir teknik kullanıldığını tespit etmek için araştırma yapıyoruz. Buradan parçalar alıp, mikro analizle malzemesinin ne olduğunu tespit edeceğiz.'
Haydarpaşa Garı'nı 'Türk motiflerinin kullanıldığı Alman ekolü eser' olarak tanımlayan Okumuş, 'Yapacağımız araştırmalar sonunda binanın eksiklerini ve önceki restorasyonlarda yapılan yanlışları ortaya koyarak, yapılması gerekenleri bilim kurulana sunacağız. Benim düşünceme göre temelde bir yüzey genişlemesi yapılmış ama nasıl yapılmış bilemiyorum. Temel taşları yan yana nasıl konarak zemin oluşturulduğu şimdilik bir gizem. Bunları bilmiyoruz. Bunu yakında ortaya çıkaracağız.' diye konuştu.
Bu binanın temel kavramlarını henüz kavrayamadıklarını aktaran Okumuş, 'Yangında hasar gören çatıyı, orijinaline uygun arduvaz taşı kullanarak yeniden yapacağız. Haydarpaşa'nın inşasında Osmanlı'nın yaptığı teknik dışında bir teknik kullanılmış. Bunların ne olduğunu net olarak henüz bilmiyoruz. Bütün bunları tespit etmek için üç aydan fazla bir zamandır araştırma yapıyoruz.' dedi.
- Tarihi saatler de onarılacak
Haydarpaşa Garı'nda restorasyon çalışmalarını yürüten firmanın şantiye şefi Semra Selbesoğlu da restorasyonun ön çalışmalarına 3 ay önce başladıklarını, ilk önce yangında hasar gören ve TCDD tarafından yaptırılan geçici çatıyı yeniden inşa etmeyi planladıklarını söyledi.
Çatının inşası için birkaç firmaya koruyucu çatı projeleri hazırlattıklarını belirten Selbesoğlu, TCDD'nin uygun gördüğü çatı projesinin uygulanacağını anlattı. Selbesoğlu, şu bilgileri verdi:
'Bu projeye göre çelik makaslar üzerine ahşap çatı inşa edilecek. Çelik makasların yanan kısmı hiç yok, onları oluşturacağız. Ardından ahşap aksamını ve arduvaz taşlarını orijinaline göre yapacağız. O sürerken bir taraftan da bekleme salonunu onarıma almayı planladık. 1. Dünya Savaşı sırasında gar deposunda bulunan cephanelere 1917'de yapılan bir sabotajla çıkan yangın sonucu vitrayların büyük bir kısmı kırılmış. Vitraylar tekrar bir onarım görmüş. 1979 yılında Haydarpaşa'nın açıklarında Independenta adlı tankerin bir gemiyle çarpışması sonu meydana gelen patlamadan da ikinci kez hasar görmüş vitraylar. Vitraylar garın içinde oluşturulacak atölyede onarılacak. Bu sırada vitrayların oturduğu demir konstrüksüyon veya ahşap kısımları onaracağız. Vitray çalışması, 10-15 aylık bir sürede tamamlanacak.'
Bir taraftan garın içindeki kalem işi çalışmaları araştırdıklarını belirten Selbesoğlu, 'Kalem işleri, kabartma alçı üzerine rölyef tekniği dediğimiz gölgeli boya çalışması. Bu çalışma da daha sonraki dönemde yapılmış. 1908 yılına ait resimde kalem işleri renksiz görünüyor. Net bilgiyi arşiv taramaları sonucu elde edeceğiz. Burada amacımız, kalem işlerini, özellikle kemer içlerinde olanları hangi dönemde yapılmış olursa olsun bozmadan muhafaza etmek.' ifadelerini kullandı.
Garın şu an görünen zemininin de orijinal olmadığını, birkaç yerde sondaj yaparak gerçekte nasıl olduğunu bulacaklarını aktaran Selbesoğlu, ayrıca ahşap doğramaların elden geçirileceğini söyledi.
Semra Selbesoğlu, binaya yük getirmemek için koruyucu çatıyı iskele üzerine oturtmayı veya uzay çatı yapıp binayı serbest bırakmayı düşündüklerini ifade ederek, çatı yapılırken cephe onarımının yürütüleceğini belirtti.
Selbesoğlu, Haydarpaşa Garı'nın kalorifer ve elektrik tesisatlarının da yenileceğini kaydetti. Garın içindeki 7 tarihi saatin de restore edileceğini belirten Semra Selbesoğlu, bu saatlerin yenilenmesinin de yaklaşık bir yıl süreceğini, saatlerin tamir edildikten sonra birbiriyle eş zamanlı çalışacağını söyledi.
