ANKARA (AA) - AYNUR EKİZ - Türkiye-Ermenistan ilişkilerindeki uyuşmazlıkların barışçıl yöntemlerle çözümlenmesine katkı sağlamak amacıyla yapılan inceleme sonucu, iki ülkenin tarih ders kitaplarında revizyon gerektiği değerlendirildi.
'TÜBİTAK 1001' projesi çerçevesinde, Profaşa. Dr. Mehmet Hacısalihoğlu başkanlığında 'Balkan ve Karadeniz Ülkelerinde Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı' başlıklı çalışma hazırlandı.
Çalışma kapsamında Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Arnavutluk, Ermenistan ile Rusya gibi Balkan ve Karadeniz ülkelerinin ilköğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında, Osmanlı Türk imajı karşılaştırmalı olarak incelendi.
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Ermeni Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yıldız Deveci Bozkuş, proje kapsamında, Ermenistan'da ilk ve orta öğretim kurumlarında 2010-2011 döneminde zorunlu okutulan tarih ders kitaplarını araştırdı.
Bozkuş'un çalışmasından oluşan 'Türk'ü Öğretmek: Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi' başlıklı kitap, bu ay Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından yayımlanacak.
- 'Tarih ders kitaplarının revizyonu elzem'
Bozkuş, AA muhabirine, Türk ve Ermeni tarih ders kitaplarında, Ermenilere dair anlatılara genel olarak bakıldığında, birtakım benzer ve farklı yönlerin olduğunu, Birinci Dünya Savaşı ile 1915 olaylarının meydana geldiği dönemde ülkelerin tarih ders kitaplarında ciddi kırılma yaşandığını söyledi.
Hem Ermeni hem Türk tarih ders kitaplarında kullanılan söylemlerde birtakım menfi değerlendirmelerin ön plana çıktığını kaydeden Bozkuş, 'Bu kapsamda her ne kadar Türk tarih ders kitaplarında kullanılan söylemler Ermeni tarih ders kitaplarına oranla daha yumuşak ifadeler içeriyor olsa da her iki ülke tarih ders kitaplarının revizyonunun elzem olduğunu söylemek mümkündür.' dedi.
Türkiye'de 2014-2015 eğitim öğretim yılında okutulan kitaplarda, Ermenistan'dakilere oranla pozitif, objektif imge ve stereotiplerin kullanıldığını belirten Bozkuş, Ermeni tarih ders kitaplarında 1915 olaylarının ele alındığı bölümlerde kullanılan nefret içeren ve ayrımcı söylemlerden farklı olarak Türkiye'de 'Ermeni kuvvetleri, Ermeni kavimleri' gibi daha nesnel tanımlamalar kullanıldığını dile getirdi.
- Dağlık Karabağ'ın tarih yazımına etkisi
Tarihsel süreçte Dağlık Karabağ bölgesinde yaşanan mücadelelerin tarih yazımında ön planda olduğuna dikkati çeken Bozkuş, 'Ermeniler Türklere karşı ırksal kin ya da nefret beslemiyor, aksine bölgedeki mücadeleler, savaşlar, göçler gibi konular nedeniyle ders kitaplarında negatif bir söylem kullanıyorlar.' diye konuştu.
Bozkuş, 1915 olaylarının ele alındığı bölümlerde ön plana çıkan açık Türk düşmanlığının, görsel malzemelerle desteklendiğini anlatarak, 'Özellikle masum çocuk figürleri kullanılarak, 'Bu masumiyeti suistimal eden Türkler' imajı yaratıldığı görülmektedir. Ders kitaplarında Türklere dair oluşturulan bir diğer yargının da çoluk çocuk, kadın, yaşlı demeden herkesin katledildiği, mallarına el konulduğu ve talan edildiği teması olmuştur. Nitekim bu bölümlerde katliamlarda Türkler kadar diğer etnik grupların da suçlandığı ve katliamların hem sivil hem de asker, polis gibi resmi görevlilerce uygulandığı iddiaları olmuştur.' ifadelerini kullandı.
- 'Öğrenciler araştırmaya teşvik edilmeli'
Türkiye'de tarih ders kitaplarının revizyon çalışmalarının daha geniş kapsamda ele alınmasını isteyen Bozkuş, şu önerilerde bulundu:
'Barışçıl bir tarih eğitiminin oluşturulabilmesi için öğrencinin araştırmaya teşvik edilmesi, subjektif tarih anlayışından vazgeçilmesi, olaylara ve sorunlara daha geniş perspektiften bakabilme yetisi kazandırılması ve objektif tarih eğitiminin desteklenmesi son derece önemlidir. Bu noktadan hareketle salt ulusal tarih anlatısından ziyade, ulusal tarihin dünya tarihi içindeki yerinin ön plana çıkarılması daha sağlıklı tarih anlayışına ulaşılmasını sağlayacaktır.
Tarih ders kitaplarını hazırlayan bilim kurul ve komitelerinin daha tarafsız ve objektif yazarlardan oluşturulmaları süreci olumlu etkileyecek önemli adımlar arasında yer almaktadır. Ayrıca başta Ermeni ve Türk tarih ders kitaplarının müfredatı olmak üzere, ders kitaplarındaki tüm sorunlar bilimsel yöntemle tespit edilip, başta UNESCO, EUROCLIO ve AB normları olmak üzere çeşitli uluslararası kuruluşların bu alandaki çalışmaları göz önünde bulundurularak değişen ve gelişen uluslararası kriterler çerçevesinde bu kitaplar yeniden yazılmalıdır.'
- 'Uluslararası barışa da katkı sağlayacaktır'
Çalışmanın sadece Ermeni tarih ders kitaplarında değil, Türkiye'de de sosyal ve kültürel tarih eğitiminin ön plana çıkarılmasına katkı sunacağını dile getiren Bozkuş, 'Ötekinin dışlanmadığı bir tarih eğitimi hem kendi tarihimizi daha doğru anlamamızı sağlayacak hem de gelecek kuşaklarda düşmanlık duygularının gelişmesini önlemiş olacaktır. Bu adım beraberinde ülkeler ve komşular arasındaki sorunların daha barışçıl yollarla çözüme kavuşturulmasına ve uluslararası barışa da katkı sağlayacaktır.' dedi.
Ermeni meselesini yeni bir tartışma zeminine taşıması açısından da çalışmanın önemine değinen Bozkuş, 'Çalışmanın gerek Türkiye gerekse uluslararası literatürde bir ilk olması konunun orijinalliğini tartışılmaz kılmakla beraber, Türk ve Ermenilerin birbirlerini daha iyi anlamasına da katkı sunacağı kuşkusuzdur. Çalışmanın, Ermeni meselesini, ulusal tarih ve soykırım söylemlerinden uzaklaştırarak, konunun eleştirel edebiyat bilimine girmesinin de önünü açması hedeflenmektedir.' şeklinde konuştu.
Çalışmanın Türk-Ermeni ilişkilerinin barışçıl yollarla çözümlenmesine yardımcı olmayı da amaçladığını vurgulayan Bozkuş, şunları kaydetti:
'Bunun yanı sıra, iki ülke arasındaki ilişkilerin soykırım iddiaları odaklı analiz çerçevesinden çıkarılıp, bu ilişkilerin analizine kültürel ve edebi bir derinlik kazandırılması da öngörülmektedir. Dahası, bu çalışma, Ermenilerin Türklere dair olumsuz algılamalar geliştirmesine yol açan önemli faktörlerden biri olan tarih ders kitaplarının incelenmesine ve revizyonuna katkıda bulunarak, bu konuda çalışma yapacak akademisyenlere yeni araştırma alanları oluşturulmasına yardımcı olmayı da hedeflemektedir. Birbirine komşu olan, birbiriyle yakın kültürel bağları bulunan ve acısıyla tatlısıyla ortak tarihi geçmişi paylaşan Türk ve Ermeni halklarının birbirlerini daha iyi anlamaları ve birbirleriyle ilgili olumsuz algılamalarını tespit edip ortadan kaldırılmasına katkı sağlamayı amaçlayan bu çalışma, iki ülke arasındaki sorunların giderilmesinde küçük de olsa bir katkı sağlarsa, bu satırların yazarı amacına ulaşmış olacaktır. Türk-Ermeni barışında ilk adım karşılıklı tarih ders kitaplarının revize edilmesiyle atılmalı.'
- Ermenistan'da öğrencilere anket
Proje sonunda Ermenistan'da bu kitapları okumuş öğrencilerle anket yapıldığını dile getiren Bozkuş, 'Bu ankette, tarih ders kitaplarında Türklere dair öğretilen imgelerin, Ermeni çocuklarının zihninde nasıl bir iz bıraktığı ölçülmeye çalışıldı, sonuç maalesef negatifti.' dedi.
Bozkuş, 15 soruluk ankette öğrencilerin, Osmanlı denilince 'düşman, işgalci, barbar ve güçlü', Türkiye Cumhuriyeti denilince ise 'düşman' ve 'İslamist' seçeneklerini işaretlediğini bildirdi.
Ankette, verilen cevapların büyük çoğunluğuna göre, 'Türklerin Ermenileri zorla Müslümanlaştıran, Ermenilerin ise Osmanlı yönetimine karşı direnen bir ulus olduğu' sonucunun çıktığını kaydetti.
Bozkuş, Türk öğrencilere de benzer bir anketin uygulanmasından sonra çalışmanın daha bütüncül bir yapıya ulaşacağını sözlerine ekledi.
