İSTANBUL (AA) - MELTEM BULUR - Türkiye?nin dönem başkanlığını devraldığı İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) 13. İslam Zirvesi'nde, üye ülkelerden 21 devlet başkanı, 6 hükümet başkanı, 9 başkan veya başbakan yardımcısı ve 12 bakan ile Kırım Tatarları, Suriye muhalefeti ve Arakanlı Müslümanlar ağırlandı.
'Adalet ve Barış İçin Birlik ve Dayanışma' temasıyla İstanbul'da düzenlenen zirveye 3 bin 300 kişi delegasyon olarak başvururken, 32 ülkeden 542 basın mensubu akredite oldu. Zirve sırasında alınan yoğun güvenlik önlemleri nedeniyle 5 binden fazla polis görev yaptı.
Üye ülkelerden Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Bahreyn Veliaht Prensi Salman bin Hamad El Halife, Brunei Sultanı Hasan El-Bulkiye Muiziddin Va?dulah, Burkina Faso Devlet Başkanı Roch Marc Christian Kabore, Fildişi Sahili Devlet Başkanı Alassane Ouattara, Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas, Gambiya Cumhurbaşkanı Yahya Jammeh, Gine Cumhurbaşkanı Alpha Conde, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Katar Emiri Temim Bin Hamad Al Sani, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kuveyt Emiri Şeyh Sabah el-Ahmed el-Cabir es-Sabah, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Konseyi Başkanı Mustafa Al Sarraj, Pakistan Cumhurbaşkanı Memnun Hüseyin, Senegal Devlet Başkanı Macky Sall, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz, Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi zirveye katıldı.
Bosna-Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzzetbegoviç ve KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ?gözlemci ülke? ve Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko ile Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Taçi, 'özel davetli ülke' olarak zirveyi takip etti.
- Aile fotoğrafındaki tek kadın Surinam?dan
Lübnan, Kamerun, Malezya, Nijer, Somali ve Ürdün başbakan düzeyinde temsil edilirken, Afganistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Endonezya, Gabon, Özbekistan, Umman, Uganda ve Sierra Leone bakan üstü, Bangladeş, Cibuti, Fas, Gine Bissau, Kırgız Cumhuriyeti, Komorlar, Maldivler, Mali, Moritanya, Mozambik, Nijerya, Sudan, Surinam, Tacikistan, Togo, Tunus ve Türkmenistan bakan düzeyinde katılım gösterdi.
Zirvenin ilk gününde çekilen aile fotoğrafına yer alan tek kadın, Surinamlı Bakan Niermala Badrising oldu. Mısır?ı temsil eden Dışişleri Bakanı Samih Şükri ise geç kaldığı gerekçesiyle aile fotoğrafında yer almadı. Kırım Tatarları ve Suriye Muhalefeti ?özel davetli gruplar? arasında yerini aldı.
Zirveye, dönem başkanlığını Türkiye?ye devreden Mısır?dan Dışişleri Bakanı Şükri katıldı. Şükri, bu sayede Abdülfettah Sisi?nin 3 Temmuz 2013?te Muhammed Mursi?yi askeri darbeyle devirmesinden sonra siyasi ve diplomatik ilişkilerin en alt düzeye indiği Mısır?dan uluslararası bir organizasyon vesilesiyle Türkiye?ye ilk kez gelmiş oldu.
- Eşlerden kanserle mücadele oturumu
Zirve sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan?ın eşi Emine Erdoğan da 'Kanserle Mücadelede Hanımefendilerin Liderliği Özel Oturumu'yla konuk cumhurbaşkanlarının eşleriyle bir araya geldi.
Emine Erdoğan, konuk liderlerin eşlerinin katılımıyla bir resepsiyon da verdi.
Zirve programında gençlere de yer verildi. İİT bünyesinde faaliyet gösteren İslam Konferansı Diyalog ve İşbirliği Gençlik Forumu tarafından 'Genç Liderler Zirvesi' düzenlendi. Conrad Otel'deki zirvede 36 ülkeden ve 300 milyonu aşan bir nüfusu temsilen 150?yi aşkın genç buluştu. Zirvede gençler, ortak sorunları tartışarak çeşitli önerilerde bulundu.
- Çalışma oturumları düzenlendi
Zirvede 5 çalışma oturumu düzenlendi. Basına kapalı yapılan oturumların ilkinde Kudüs Komitesi, İSEDAK, Enformasyon ve Kültürel İşler Komitesi, Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Daimi Komitesi Başkanları raporlarını açıkladı. Aynı oturumda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı raporunu sundu. Diğer oturumlarda ise genel değerlendirmeler yapıldı.
- Yoğun diplomasi trafiği
İstanbul Kongre Merkezi'nde düzenlenen zirve, bölgenin en önemli liderlerini bir araya getirmesinin yanı sıra yoğun diplomasi trafiği yaşanmasına da neden oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, zirve boyunca Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko, Brunei Sultanı Va?dulah, Lübnan Başbakanı Temmam Selam, Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Serraj ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Malezya Başbakanı Necib Rezak, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Bosna-Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı İzzetbegoviç, Pakistan Cumhurbaşkanı Hüseyin, Filistin Devlet Başkanı Abbas, Katar Emiri Şeyh Temim ile ikili görüşmelerde bulundu.
Başbakan Ahmet Davutoğlu da Aliyev ile bir araya geldi. Davutoğlu, ayrıca, Filistin Devlet Başkanı Abbas, Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı İzzetbegoviç, Pakistan Cumhurbaşkanı Hüseyin, Nijer Başbakanı Brigi Rafini, Malezya Başbakanı Rezak, Afganistan İcra Heyeti Başkanı Abdullah Abdullah, Somali Başbakanı Ömer Abdiraşid Ali Şarmarke, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Konseyi Başkanı Serraj, Arakan Rohingya Birliği Genel Müdürü Dr. Wakar Uddin, Katar Emiri Al Sani ve Lübnan Başbakanı Selam ile görüştü.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise zirve kapsamında Bangladeşli mevkidaşı Abul Hasan Mahmud Ali, Afgan mevkidaşı Selahaddin Rabbani, Surinamlı mevkidaşı Niermala Badrising, Kırgız mevkidaşı Erlan Abdıldayev, Mali Dışişleri Bakanı Abdoulaye Diop, Gine Dışişleri Bakanı Makale Camara, KKTC Dışişleri Bakanı Emine Çolak, Arakan Rohingya Birliği Genel Müdürü Dr. Uddin, Gambiya Dışişleri Bakanı Neneh MacDouall-Gaye, Fildişi Sahili Dışişleri Bakanı Albert Toikeusse Mabre, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Raşid Meredov ve Filistinli mevkidaşı Riyad el-Maliki ile bir araya geldi. Çavuşoğlu, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Dışişleri Bakanı Muhammed Tahir Seyyale, Endonezya Dışişleri Bakanı Retno Marsudi, Komorlar Dışişleri Bakanı Abdulkerim Muhammed ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Adil bin Ahmed el-Cübeyr ile de ikili görüşmeler gerçekleştirdi.
Diğer yandan zirveye katılan ülkelerin temsilcileri de kendi aralarında birçok ikili görüşme yaptı.
Zirve öncesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan, devlet ve hükümet başkanları onuruna Savarona yatında akşam yemeği verdi. Kur'an-ı Kerim tilavetiyle başlayan zirvenin ilk gününde de liderlere rehberler eşliğinde Dolmabahçe Müzesi gezdirilerek İstanbul?un güzellikleri tanıtıldı.
- En büyük ikinci uluslararası örgüt
Suriye'nin üyeliğinin askıya alınmasıyla 56 üyesi bulunan ve 1969 yılında kurulan İİT, 5 gözlemci üyesiyle Birleşmiş Milletler'den (BM) sonra en büyük ikinci uluslararası örgüt. Aynı zamanda İslam ülkelerini bir araya getiren tek uluslararası örgüt olan İİT'nin faaliyetlerinde Türkiye, örgütün kuruluşundan beri aktif şekilde yer alıyor.
Teşkilatın en yetkili organı olan İslam Zirvesi, genel politikaları belirlemek ve zirve başkanını seçmek üzere üç yılda bir toplanıyor.
İslam Zirvesi'ne Fas üç, Senegal iki kez ev sahipliği yaparken, zirve Suudi Arabistan, Pakistan, Katar, Kuveyt, İran, Malezya ve Mısır?da da birer defa düzenlendi. İlki 1969 yılında Fas?ın başkenti Rabat'ta, sonuncusu ise 2013 yılında Mısır?ın başkenti Kahire'de yapılan zirve, çoğu zaman İslam dünyası açısından tarihi önem taşıyan gündemle toplandı.
- Eylem Programı, sonuç bildirisi ve Filistin kararı
Zirvenin sonunda gelecek 10 yıl için çeşitli alanlarda hedefler koyan 'İİT-2025: Eylem Programı' belgesi, Filistin kararı ve nihai bildiri kabul edildi. Zirve sonunda ayrıca Türkiye tarafından İslam dünyasının karşı karşıya olduğu sorunlar ve bu sorunların çözümüne ilişkin yaklaşımları içeren 'İstanbul Deklarasyonu' da yayımlandı.
Diğer yandan zirve sırasında Türkiye ile Suudi Arabistan arasında Koordinasyon Konseyi kurulmasına ilişkin mutabakat belgesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Suudi Arabistan Kralı Selman'ın nezaretinde, dışişleri bakanları Çavuşoğlu ve Cübeyr tarafından imzalandı. Çavuşoğlu, bu anlaşmayla iki ülke arasındaki ilişkilerin bir üst seviyeye çıkarıldığını vurguladı.