Gönül dilimizi seslendiren nidâmız, göklere gönderdiğimiz duâmız, yürekleri coşturan nevâmız, baba ocağı gibi sığındığımız sılamız ve yüce dağlardaki bembeyaz kardan daha ak sevdâmız olan; umudumuzu, sevincimizi, hüznümüzü, kahrımızı, mutluluğumuzu ve besmeleyle sürmelenmiş aşkımızı dile getiren; Hak erenlerinin hikmet nefesi ve gönül teriyle hemhâl olup yurdumuzun dört bir yanında goncaya duran türkülerimiz, bizim vatan tapumuz ve Ay Yıldızlı tuğramızdır.
Yetik Ozan’ın;
“Bozok Yaylası’ndan çamlarca uzun
Bir tütün kesilir çektiği hüzün
Nice ki oda bir sürmeli gözün
Gönlüne yansımış karası vardır”[1]
diye vasfettiği muhteşem nâğmelerden oluşan ve türkülerimizin köşe taşlarından olan “Yozgat Sürmelileri”, sözleri ve ezgileriyle ruh kökümüzün muhabbet beyânı, Türk’ün asâlet fermânı ve gönül dilimizin tercümanıdır. Farklı tavır ve varyantlarla terennüm edilen ve bir yürek yangınından neşet eden “Sürmeli çeşitlemeleri”, gerçek bir türkü klasiği olup Bozok Yaylası’nda yaşanmış kara sevdâların hüzün dolu destanlarını da dile getirir. “Sürmeliler” kimi zaman;
“Sabahınan esen seher yeli mi
Benim gönlüm divâne mi deli mi
Durup durup yâr göğsünü geçirir
Yoksa bugün ayrılığın günü mü
Aman aman sürmelim aman
Gel yâr senin ile bir kavledelim
Kavilden karardan dönmemesine
İkimiz bir dala yuva yapalım
Başka daldan dala konmamasına
Aman aman sürmelim aman”[2]
der. Sürmeliler; kimi zaman sevdâ kucağında filizlenir, gam otağında büyür, çile ocağında olgunlaşır, kelimelere sığmayan hicranlara yoldaş olur ve bir yürek yangınını da sazın tellerine resmeder. Sürmeli çeşitlemeleri; “Zodik Ağzı”yla, “Efüliye Tavrı”yla (Habibe Ağzı), “Akdağ Ağzı”yla, “Sorgun Ağzı”yla, “İftâriye Tavrı”yla (Nidâ Ağzı), “Zeybek Düzeni Sürmelisi”yle (Kesik Ağzı) ve “Pezik Ağzı”yla dile gelirken,[3] içli ve lirik ezgileri, özel tavırları ve “tiril” denilen tezene taramalarıyla[4] da dinleyenlerin gönül tellerini titretir. Çok kıymetli gönül dostumuz Prof. Dr. Bayram Durbilmez’in ifâdesiyle; “Yozgat Sürmelisi’ni dinledikçe gönül yaralarımız da depreşir.”[5]
Sürmeliler kimi zaman;
“Dersini almış da ediyor ezber
Sürmeli gözlerin sürmeyi neyler
Bu dert beni iflah etmez del’eyler
Benim dert çekecek dermanım mı var
Aman sürmelim aman
Kaşın çeğmelenmiş kirpik üstüne
Havada bulutun ağdığı gibi
Çiğ düşmüş de gül sîneler ıslanmış
Yağmurun güllere yağdığı gibi
Aman sürmelim aman”[6]
diyerek seslenir, kimi zaman;
“Yaz gelirse sarıçiğdem uyanır
Mor menevşe pembe güle dayanır
Aman aman sürmelim oy
Meyve bile dallarına güvenir
Meyve dalı kadar hükmüm yoğumuş
Aman aman sürmelim oy”[7]
diye iç geçirir, kimi zaman da; “Habibe Sürmeli”sinin;
“Yozgat seni delik delik delerim
Galbır alır toprağını elerim
Yoklarım postayı da cevap çıkmazsa
Goyun olur arhan sıra melerim
Vay vay anam sürmelim vay vay
Issız derelerde söğüt biter mi
Virâne yuvada bülbül öter mi
Üç kız bir oğlanın yerin tutar mı
Esti deli poyraz ayırdı bizi
Vay vay anam sürmelim vay vay”[8]
dizeleriyle bizleri melâl sâhillerinde gezdirirken, duygularımızı da şâha kaldırır.
Bozlaklar içinde “Ağ Gelin” türküsünün, yürekleri sızlatan hazin hikâyesi, sazın tellerine dökülünce, bir içli ağıt olur. Bu uzun havanın yanık dumanı da başımızda tüter ve bu sürmeli de her dinleyeni hüzün diyârına yolcu eder:
“Ağ Gelin de indi m’ola yayladan (Ağ Gelin)
Kaşın değil gözün beni ağladan (Ağ Gelin)
Bu güzellik sana Kadir Mevlâ’dan (Ağ Gelin)
Alırım ahdımı da goymam kız sende (Ağ Gelin)
Ağ Gelin sürmelim
Ağ Gelin oturmuş daşın üstüne (Ağ Gelin)
Daramış zülfünü kaşın üstüne (Ağ Gelin)
Bir selâmın gelmiş başım üstüne (Ağ Gelin)
Ölürüm ahdımı koymam kız senden (Ağ Gelin)”[9]
Türküsüz kaldığı zaman kendisini öksüz hisseden, Türk’ü sevdiği için türkü söyleyen insanımız, millî kültürümüzün özünü teşkil eden Yozgat türkülerinin gerek sözlerinde, gerekse ezgilerinde kendini bulsa da;
“Gam, gasavet keder yok olup gider
Sevdiğimin cemâlini görünce
Perişan gönlümü şen mâmur eder
Sevdiğimin cemâlini görünce
Seversen Mevlâ’yı açma yaramı
Gülistan açılmış şakır bülbülü
Açılır bahçede domurcuk gülü
Medh-i yâri söyler şâd olur dili
Gül yüzlümün cemâlini görünce
Seversen Mevlâ’yı açma yaramı”[10]
diye cânânına kavuşmanın, ayrılık derdine dermân olduğunu bilse de; bir Sivas türküsünün;
“Gine gam yükünün kervânı geldi
Çekemem bu derdi bölek seninle
Eremem Lokman’a çâresiz kaldım
Çekemem bu derdi de (yavrum) bölek seninle
Bağımıza gazel düştü güz oldu
Geçti bu vakitler ne de tez oldu
Derdim bin bir iken bin beş yüz oldu
Çekemem bu derdi de (yavrum) bölek seninle”[11]
dizeleriyle mâşûkuna sesini duyurmaya çalışıp, ondan yardım beklediğini ifâde etse de, insanımızın rengârenk duyguları sazın tellerinde en içli nağmelerle dile gelecektir. Nevres-i Cedid;
“Zülfünü görenlerin hep bahtı siyah olurmuş
Yeter ki zülfünü göreydim de bahtım siyah olsaydı.”[12]
dese de, kara sevdâların sırrıyla hemhâl olan ve aşk ateşinde yanarken destanlaşan Sürmeli Bey’le Senem Hanım’ın serencâmı pek çok Sürmeli çeşitlemesinde dile gelmiştir. Yunus Emre’nin;
“Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynür özüm
Yiğit iken ölenlere gök ekini biçmiş gibi”[13]
diye ifâde ettiği hâli, genç yaşta hastalanarak ölen nişanlı bir erkeğin hazin hikâyesini anlatırken; dizeler gözyaşıyla ıslanır, ezgilerden kurşuni bir melâl damlar, yakılan ağıt “acıyı bal eyleyen” türküler kervanına katılırken Ziya’ya ağıt olur ve;
“Çamlığın başında tüter bir tütün
Acı görmiyenin yüreği bütün
Ziya’mın atını bazara tutun
Gelen geçen Ziyam ölmüş desinler
At üstünde kuşlar gibi dönen yar
Gendi gedip ahbapları kalan yar
Benim yârim yaylalarda oturur
Ak elini soğuk suya batırır
Demedim mi nazlı yârim ben sana
Çok muhabbet tez ayrılık getirir
diye başlayan “Ziya’nın Türküsü”nü her dinlediğimizde; hüznümüzü arttırır; dayanılmaz acıların, gönüllere sığmayıp dile dökülen elemlerin, kader defterine “kef” ile yazılmış tecellîlerin, hikmetli tesellilerin, aşkın ve hicranın iç içe girdiği bir sevdâ ikliminin çok içli ve üslup hârikası nağmeleri de yüreklerimize dokunurken;
Ham meyveyi kopardılar dalından
Ayırdılar beni nazlı yârimden
Eğer yarim tutmaz ise salımdan
Onun için açık gider gözlerim
Uzun olur gemilerin direği
Yanık olur anaların yüreği
Ne sen gelin oldun ne ben güveyi
Onun için kapanmıyor gözlerim
At üstünde kuşlar gibi dönen yar
Gendi gedip ahbapları kalan yar”[14]
dizeleriyle biten bu ağıtın her mısraı bir ebr-i nisan olarak gönlümüze bağdaş kurar ve hissiyâtımız hüzün yağmurlarıyla sırılsıklam olur…
Türk halk müziği içinde özel bir yeri olan Yozgat türküleri; uzun havalarıyla / bozlaklarıyla, Bozok semahlarıyla, dahdiri havalarıyla, kırık havalarıyla, oyun havalarıyla, halay havalarıyla ve deyişleriyle büyük bir külliyat oluşturmuştur. Yozgat türküleri kimi zaman;
“Mihrican mı değdi, gülün mü soldu
Gel, ağlama garip bülbül, ağlama
Felek baştanbaşa kimi güldürdü
Gel, ağlama garip bülbül, ağlama
Şakı benim şeyda bülbülüm, şakı
Bu dünya kimseye kalır mı baki
Sana da mı değdi feleğin oku?
Gel, ağlama garip bülbül, ağlama”[15]
diye seslenir, kimi zaman;
“Bir çift durna gördüm durur dallarda
Seversen Mevlâyı kalma yollarda
Sizi bekleyen var bizim ellerde
Bizim ele doğru gidin durnalar
Turnam dertli öttün derdimi deştin
El vurdun yâremin başını açtın
Eşinden m’ayrıldın yolun mu şaştın
Doğru bir katara gidin durnalar
Fazla gitmen Deremum’a varınca
Selam söylen eşe dosta sorunca
Sağ selamet menziline varınca
Benden yere selam söylen durnalar”[16]
diyerek turnalarla sevdiğine selâm gönderir. Kimi zaman da bir acıklı hâdisenin ardından ağıt olarak terennüm edilir: Pazarören Köy Enstitüsü’nde okuyan ve nişanlı olan Nedret ismindeki öğrenci okulunu bitirip öğretmen olduktan sonra sarı saçlı, mavi gözlü olan çok güzel nişanlısıyla kuracağı yuvanın hayâli kurmaktadır. Nedret, 1947 yılında çok ağır geçen kış aylarında üşütür, hastalanır ve okulun revirine yatırılır. Nedret, yarı ahşap bir binâ olan revirde yattığı sırada yangın çıkar, hasta ve bitkin hâldeki genç öğrenci reviri hızla saran alevlerin arasından dışarı çıkamaz. Arkadaşları ve öğretmenleri onu kurtarıncaya kadar Nedret’in vücudunda çok ciddi yanıklar oluşur. Nedret Kayseri’deki hastaneye götürülür, ancak birkaç gün sonra hayatını kaybeder. Cenâzeyi alıp Pazarören’e doğru yola çıkarken, Nedret’in sınıf arkadaşlarından bir Avşar genci şu içli ağıdı yakar:
“Hastane önünde incir ağacı (Annem ağacı)
Doktor bulamadı bana ilacı (Annem ilacı)
Baştabip geliyor zehirden acı (Annem oy acı)
Garip kaldım yüreğime derd oldu (Annem derd oldu)
Ellerin vatanı bana yurd oldu (Annem yurd oldu)
Mezarımı kazın bayıra düze (Annem vay düze)
Yönünü çevirin sıladan yüze (Annem vay yüze)
Benden selam söylen sevdiğimize (sevdiğimize)
Başına koysun karalar bağlasın (Annem bağlasın)
Gurbet elde kaldım diye ağlasın (Annem ağlasın)”[17]
Yozgat türküleri kimi zaman;
“Yıldız akşamdan doğarsın
Dağlara boyun eğersin
Ben gibi yâr mı seversin
Doğmayaydın mavi yıldız
Yıldızlardan ürüşansın
Benim gibi perişansın
Yârdan bana bir nişansın
Doğmayaydın mavi yıldız”[18]
derken, kimi zaman;
“Turnam nerden gelin aslın Maraş’tan
Kanadın ıslanmış yağmurdan yaştan
Turnam sen korkman mı alıcı kuştan
Doğru bir gatara gidin turnalar
Benden yâre selam edin turnalar
İki turnam gelir allı karalı
İkisi de sol böğründen yaralı
O da benim gibi bahtı karalı
Ötüşmeden sessiz gidin turnalar
Benden yâra selâm edin turnalar”[19]
dizeleriyle bir bahtı karalı, sevdiğine yine turnalarla selâm salar, kimi zaman;
“Yeşil ayna takındın mı beline
Gelin gurban olam datlı diline
Sen düşürdün beni âlem diline
(Sen düşürdün beni eller diline)
Kendi melül melül gözü yaşlı da yar
Sen sefâ geldin
Benim ile mercimeği taşlı da yar
Sen sefâ geldin
Çarşıdan aldırdım yeşil aynayı
Boşa çiğnemişim yalan dünyayı
Ne İstanbul goydum ne de Konya’yı
Kendime münasip yar bulamadım
Sen sefâ geldin”[20]
diyerek ahvâlini anlatır ve kimi zaman da kız kendini naza çekerken şunları söyler:
“Oğlanın adı Ömer
Belimi sıktı kemer
Benim ince belime
Yakışır gümüş kemer
Aynalı körük olmazsa
Ben gelin gitmem
Ud kemani çalmazsa
Aynalı körüğe binmem
Gel dağları aşalım
Hilâlde buluşalım
Girelim biz kol kola
Çamlık’ta dolaşalım
Aynalı körük olmazsa
Ben gelin gitmem
Ud kemâni çalmazsa
Aynalı körüğe binmem”[21]
Yozgat türküleri içinde kırık havalardan oluşan; “Bastımda kırıldı iğdenin dalı”,[22] “Eğdim kavak dalını”,[23] “Asker yolu beklerim”,[24] “Batlıcan oymadın mı (Nâlinnim)”,[25] “Arpa buğday dâneler”,[26] “Dam başında yatıyo”,[27] “Yandan oyna yandan oyna”,[28] “İlenger attım bağa”,[29] “Ekin ektim çöllere (Çıt çıt çıt çedene)”,[30] “Kaleden iniş m’olur”,[31] “Bülbülün kanadı sarı”,[32] “Samanlıkta Kediler (Hop Badirik)”,[33] “Samanlık dolu saman (Lillâri)”[34] çok sevilen ve söylenen türkülerden bir kaçıdır. Çocuğu olmayan bir gelinin ıstırâbını yürek yakan nağmelerle dile getiren bir Yozgat türküsünde de şu içli duygular terennüm edilmiştir:
“Ağ keçi gelmiş (de) oğlağın ister
N’olur Allah n’olur bir oğlan göster
Oğulsuz gelini kınar mı eller
Aynalı beşik sallamadı kollarım
Nen çalmadı çürüyesi dillerim
Bir elekçi gelse eleğin alsam
Uğrünü uğrünü höllük elesem
Aynalı beşiğe (de) oğlan belesem
Bir oğlum olsa (da) versem hocaya
Okuya okuya çıksa heceye
Müjdeciler gelse bizim peceye
Aynalı beşik sallamadı kollarım
Nen çalmadı çürüyesi dillerim”[35]
Feleğe kahırla söylenen bir uzun hava ise her dinleyenin yüreğinden bir tel koparır, bizi alıp duygu dağlarının zirvelerine çıkarır ve “Felek zehir kattı tatlı aşıma” diye dertlenen çok hüzünlü bir türkü olur:
“Bölemedim felek ile kozumu
Güldürmedi şu cihanda yüzümü
Süre süre gelir düşman izimi
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz
Felek merhametsiz taştan yürekli
Gönlümüz efkârlı gamlı meraklı
Düşman peşimizde anam eli silahlı
Kalk gidelim sevdiğim bu el bize yaramaz”[36]
Bozok Türkmenleri de türkülerle hâlleşir, dertlerini, sıkıntılarını, âşikâr edemediği sırlarını türkülere söyletir ve “Babına da Deli Gönül Babına” uzun havasıyla ağıt yakarken, yâri İmmihan’a seslenir ve;
“Aman aman babına da deli gönül babına
Arttı derdim de sığmaz oldu kabına
Elim kolum bağlı darağacının dibine
Asıyorlar İmmahan’ım gel ağla
Gel ağla hey, yâr ağla hey hey hey
Atımı bağladım ben bir meşeye
Benden selam söylen benli Ayşe’ye
Seni alam gidem Liva Paşa’ya
Asıyorlar İmmahan’ım gel ağla
Gel ağla hey, yâr ağla hey hey hey”[37]
der, bir başka bozlakta ise gurbete düşenlerin hissiyâtı dokunaklı ezgilerle şöyle dile gelir:
“Bir selâm gönderdim canan eline
Acep şu günlerde yetişir m’ola of
Bülbül de hasrettir gonca gülüne
Kavuşup da bir kez ötüşür m’ola
Ölürsem gurbette suyum kim döke
Nazlı yârim yok ki kefenim dike
Yârim hasretinle dert çeke çeke
Açılan yâreler bitişir m’ola”[38]
Yazımızı hitâma erdirirken bir kere daha ifâde etmemiz gerekir ki, türkülerimiz, bizim hayâtımızın aynası olduğu gibi, bizim millî, mânevî ve insânî değerlerimizin de hâsılasıdır. Eğer bizler yeni nesillere türkülerimizi öğretemezsek, dinletemezsek, okutamazsak ve gönül gönderinde sevgi sancağı olarak ruh ve mânâ îtibâriyle dalgalandıramazsak, Türk’ün asâlet, cesâret, fazîlet, muhabbet, merhamet ve izzetinin ne demek olduğunu onlara öğretemediğimiz gibi, bizim boş bıraktığımız yerleri de başkaları dolduracaktır / doldurur / doldurmaktadır… Bu konuda üstat Mehmet Özbek’in “Türkü Deyip de Geçme Tanı” başlıklı makâlesindeki; “Kendi türkülerini okumayan milletlere, yabancılar kendi türkülerini okutturur.”[39] çok önemli îkâzını hatırlayalım, çok kıymetli gönül dostumuz Bayram Bilge Tokel’in “Türküler, bu yurdun kan ve gözyaşıyla yazılmış tapusudur.”[40] sözünü unutmayalım ve rahmetli Nevzat Kösoğlu Ağabeyin “Millî Kültür ve Kimlik” kitabındaki gençlere söylediği şu nasihati de yâd edelim: “Millî kimliğinize mi sâhip olmak istiyorsunuz, öyleyse türkü söyleyin; Türk kalmak için, Türk olmak için türkü söyleyin. İçerde, dışarda, yabancı kültürler karşısında en büyük gücümüz budur. Büyük lafları, ‘millî’ vesâireleri bir kenara koyun; küçük işlerle uğraşın, küçük şeyleri kurtarın; derinden, inceden bir türkü tutturun. Türk olmak için de, Türk’ü anlamak için de, durmayın türkü dinleyin…”[41]
Yozgat türküleri konusundaki bu faslı bitirirken, Yozgat’ın yetiştirdiği çok değerli müzik öğretmeni Ahmet Yanalak’ın bestelediği ve çok kıymetli şâir Yusuf Özcan’ın yazdığı “Sürmeli” şiiriyle de hatm-i kelâm ediyorum:
“Sürmeli anadır, Anadolu’dur
Gönülde duyulan hazdır Sürmeli
Sürmeli çırpınan sevda gölüdür
Edâdır, işvedir, nazdır Sürmeli
Sürmeli oğuldur, Sürmeli uşak
Sürmeli buğdaydır, Sürmeli başak
Sürmeli silahta bir deli fişek
Her zaman gelinlik kızdır Sürmeli
Sürmeli yaylanın çayır çimeni
Sürmeli dağların karı dumanı
Sürmeli yağmurdur cemre zamanı
Kabına sığmayan özdür Sürmeli
Sürmeli Çamlık’tı, Sürmeli Ziya
Sürmeli Çeşka’dan el eder Ay’a
Sürmeli poşidir, Sürmeli oya
Halayda bükülen dizdir Sürmeli
Sürmeli cehridir, Sürmeli lâle
Sürmeli kanaktır, Sürmeli kale
Sürmeli türküler yaslanır tele
Nidâ’nın elinde sazdır Sürmeli
Sürmeli yiğittir hile bilmeyen
Sürmeli yârendir boşa gülmeyen
Sürmeli minderde tuşa gelmeyen
Hasbek’ten yayılan hızdır Sürmeli
Sürmeli Ağ Gelin edepli arlı
Sürmeli nakıştır mavili morlu
Sürmeli sevdâdır çekmesi zorlu
Yürekte saklanan gizdir Sürmeli
Sürmeli şahkartal en uçta duran
Sürmeli şahindir pençeyi vuran
Sürmeli yiğittir bıyığın buran
Daima tutulan sözdür Sürmeli
Sürmeli koyundur sürmeli kuzu
Sürmeli dağların gülü, Nevruz’u
Sürmeli bakışlar eritir buzu
Türküler yakılan gözdür Sürmeli
Sürmeli sevgidir, Sürmeli saygı
Sürmeli insana güdülen kaygı
Sürmeli gönülde en ince duygu
Obadır, ocaktır, közdür Sürmeli
Sürmeli Özcan’dır yurda adanan
Sürmeli çiçektir dalı budanan
Sürmeli bülbüldür güle dadanan
Sözün özü sizdir, bizdir sürmeli”[42]
1 Ocak 2023
Dr. Mehmet Güneş'in kaleminden
(Devam edecek)
[1] Yetik Ozan, Bütün Şiirleri, Bağlama, 45-49
[2] Sabahınan esen seher yeli mi, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Hamdi Tüfekçi-Fevzi Akyol, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi- Fevzi Akyol, Repertuar Nu: 136
[3] Habib Coşkunsoy, Erdem Ilkaz, Savaş Akbıyık, Yozgat’ın Türk Halk Müziğindeki Yeri ve Önemi, Yozgat Türküleri-I, 5; Kültür Ajans Yayınları, Ankara, 2012
[4] Habib Coşkunsoy, Erdem Ilkaz, Savaş Akbıyık, Yozgat’ın Türk Halk Müziğindeki Yeri ve Önemi, a.g.e.. 6
[5] Prof. Dr. Bayram Durbilmez, Yârnâme, Sürmeli Yârim, 10; Ürün Yayınları, Ankara, 2007
[6] Dersini almış da ediyor ezber,Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 892
[7] Yaz gelirse sarıçiğdem uyanır, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Habibe Dereli, Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen, Repertuar Nu. 724
[8] Yozgat seni delik delik delerim, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Mustafa Budugöz, Derleyen ve notaya alan: Cemil Demirsipahi, Repertuar Nu: 253
[9] Ağ gelin de indi m’ola yayladan, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: İbrahim Efendi, Derleyen: Celâl Güner, Repertuar Nu: 13
[10] Gam, gasavet keder yok olup gider, Yöre: Yozgat Deremum Köyü,, Kaynak kişi: İbrahim Bakır, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 127
[11] Gine gam yükünün kervânı geldi, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Nuri Üstünses, Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen, Repertuar Nu. 1581
[12] Zülfünü görenlerin hep bahtı siyah olurmuş, Güfte: Nevres-i Cedid, Beste: Ali Rifat Çağatay, Makam: Nihavent
[13] Mustafa Tatçı, Yunus Emre Dîvânı, II, 490; Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1997
[14] Çamlığın Başında Tüter Bir Tütün, öre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 2479
[15] Mihrican mı değdi, gülün mü soldu, Yöre: Yozgat- Deremum Köyü, Kaynak kişi: İbrahim Bakır, Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen, Repertuar Nu: 613
[16] Bir çift durna gördüm durur dallarda, Yöre: Yozgat / Deremum Köyü,, Kaynak kişi: İbrahim Bakır, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 2541
[17] Hastane önünde incir ağacı annem ağacı, Yöre: Yozgat /Akdağmadeni, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 20; “Bu türkünün hikâyesini, Pazarören Köy Enstitüsü’nde okuyan ve bilâhare öğretmen olup Nidâ Tüfekçi’nin kız kardeşi Aysel Tüfekçi'yle evlenen Naci Sezer, eşine nakletmiştir. Aysel Tüfekçi de âbisi Nidâ Tüfekçi’ye aktarmıştır. Bu türkünün TRT repertuarında geçmeyen şöyle bir dörtlüğü daha vardır: Hastane direği çamdır dayanmaz / Arkadaşım gaflet bastı uyanmaz / Bu büyük acıya ciğer dayanmaz / Garip öldüm yüreğime dert oldu”; Habib Coşkunsoy, Erdem Ilkaz, Savaş Akbıyık, Yozgat’ın Türk Halk Müziğindeki Yeri ve Önemi, Yozgat Türküleri-I, 266)
[18] Yıldız akşamdan doğarsın, Yöre: Yozgat /Akdağmadeni, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 648
[19] Turnam nerden gelin aslın Maraş’tan, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Hâfız Süleyman, Notaya alan: Erdem İlkaz, Repertuar Nu: 4966
[20] Yeşil ayna takındın mı beline, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Fahri Akbilek, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 2360
[21] Oğlanın adı Ömer- Aynalı körük, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Yöre ekibi, Derleyen: Süleyman Sökmen, Notaya alan: Soner Özbilen, Repertuar Nu: 3832
[22] Bastımda kırıldı iğdenin dalı,Yöre: Yozgat- Orta Anadolu, Kaynak kişi: Sabiha Kubilay, Derleyen: İclal Akkaplan, Notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 870
[23] Eğdim kavak dalını, Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen, Repertuar Nu: 733
[24] Asker yolu beklerim, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Nermin Akdağ, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 1799
[25] Batlıcan oymadın mı (Nâlinnim), Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Süleyman Sökmen, Notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 3917
[26] Arpa buğday dâneler, Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Aysel Sezer Tüfekçi-Mehmet Uysal, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu. 1377
[27] Dam başında yatıyo (Çırçır Handa), Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Süleyman Sökmen, Notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 3921
[28] Yandan oyna yandan oyna, Repertuar Nu: 2351
[29] İlenger attım bağa, Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Aysel Sezer Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 1435
[30] Ekin ektim çöllere (Çıt çıt çıt çedene), Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Mehmet Özdiş, Derleyen ve notaya alan: Muzaffer Sarısözen, Repertuar Nu: 705
[31] Kaleden iniş m’olur, Yöre: Yozgat / Sorgun / Bahadın, Kaynak kişi: Nuri Bektaş, Derleyen: Ankara Devlet Konservatuarı, Notaya alan: Altan Demirel, Repertuar Nu: 4536
[32] Bülbülün kanadı sarı, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 1379
[33] Samanlıkta Kediler (Hop Badirik), Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Boğazlıyanlı Mesude, Derleyen: İclal Akkaplan, Notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 897
[34] Samanlık dolu saman (Lillâri), Yöre: Yozgat / Boğazlıyan, Kaynak kişi: Soner Özbilen, Derleyen ve notaya alan: Soner Özbilen, Repertuar Nu. 2554
[35] Ağ Keçi Gelmiş, Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Aysel Sezer Tüfekçi, Derleyen ve notaya alan: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 1412
[36] Bölemedim felek ile kozumu, Soner Özbilen’in derlediği, Soner Özbilen’den alınan Yozgat / Boğazlıyan yöresine âit uzun hava
[37] Babına da deli gönül babına, Yöre: Yozgat / Akdağmadeni, Kaynak kişi: Nidâ Tüfekçi, Derleyen: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu: 487
[38] Bir Selâm Gönderdim Canan Eline, Yöre: Yozgat, Kaynak kişi: Hâfız Süleyman, Derleyen: Nidâ Tüfekçi, Repertuar Nu:526
[39] Mehmet Özbek, Türkü Deyip de Geçme Tanı, Türk Yurdu Dergisi, Sayı: 269, Ocak 2010
[40] Bayram Bilge Tokel, Türküler Bu Yurdun Kanla ve Gözyaşıyla Yazılmış Tapusudur, Mülâkatı yapan: Selçuk Karakılıç, Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı: 474, Nisan 2013
[41] Nevzat Kösoğlu, Millî Kültür ve Kimlik, 23-24; Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1992
[42] Yusuf Özcan, Sürmeli, Aşkın Ötesinde, 118-119; Dumat Ofset, Ankara, 2009
